I qism. Fotometriya asoslari

3.5. Tasvirga olish obyektining rang tavsiflari 
3.5.1. «Yorug‘lik» va «rang» tushunchalari to‘g‘risida umumiy 
ma’lumotlar

---

223 
«Yorug‘lik» tushunchasi ikkita izohga ega. Fizika darsliklarida 
yorug‘lik deb nurli energiyaning faqat ko‘rinadigan qismidagi nurlarga 
aytiladi. Biroq ba’zi hollarda yorug‘lik tushunchasini kengaytirib uni 
manbadan nurlanayotgan hamma nurli energiyaga taaluqli deyishadi. 
Bunga ko‘rinadigan nurlar bilan bir oqimda joylashgan ko‘rinmaydigan 
ultrabinafsha va infraqizil nurlar ham kiradi. 
Rangning kengaygan tushunchasi kinooperatorning ishida amaliy 
ma’noga ega bo‘lib, bunda hech qachon yorug‘lik manbalarining faqat 
ko‘rinadigan nurlanishlari bilangina ish olib borilmaydi. Bundan 
tashqari tasvirga olish ob’ektining qaytarish qobiliyati faqat 
ko‘rinadigan nurlargagina tegishli bo‘lib qolmasdan, agar plenkaning 
spektral sezgirligi ko‘rinmaydigan nurlar zonasini ham qamrab olgan 
bo‘lsa, unda operator tomonidan uning to‘liq hajmi hisobga olinishi 
kerak bo‘ladi. 
Shunday qilib, operatorcha kinoyoritish tushunchasi faqat 
ko‘rinadigan nurlargagina tegishli bo‘lib qolishi mumkin emas. 
Ko‘rinmaydigan nurlar yorug‘likning umumiy fotografik effekti ta’sirida
ham qatnashadi. Ular kinooperator uchun ko‘rinadigan nurlari kabi 
kadrning tasviriy yechimining vositasini tashkil qiladi. 
Bunga mos holda «rang» tushunchasi ham ikki xil ma’noda 
mavjud bo‘lishi mumkin. Odatda uni faqat spektrning ko‘rinadigan 
qismiga taaluqli deb qabul qilingan. Agar ikkita yorug‘lik oqimi ko‘rish 
orqali solishtirilganda bir xil bo‘lib ko‘rinsa, garchi ularning spektral 
tarkiblari har xil bo‘lishi mumkin bo‘lsa ham, ular bir xil rangga ega deb 
hisoblashadi. Bundan buyon rang deb rangni boshqa rangdan ko‘rish 
orqali farq qilish imkoniyatini beradigan yorug‘likning sifatiga aytiladi.