I psixolog olimlar tomonidan ijtimoiy psixologik moslashuvini o'rganish I

II.1. 7-8 yoshli bolalarni ijtimoiy psixologik moslashuvini aniqlash bo'yicha olib borilgan ishlar taxlili
Hozirda kichik maktab yoshidagi chegaralar boshlang`ich sinflarda o`qish davriga to`g`ri keladi. 6-7 yoshdan 9-10 yoshgacha. Bu davrda maktabda tizimli ta’lim olish imkoniyatini beradigan bolaning jismoniy va psixofiziologik rivojlanishi yanada rivojlanadi. Maktabda o`qishni boshlash bolaning rivojlanishidagi ijtimoiy vaziyatni tubdan o`zgartirishga olib keladi U “jamoatchilik” mavzusiga aylanadi va endi ijtimoiy ahamiyatga ega bo`lgan majbutiyatlarga ega bo`lib, uni amalga oshirish jamoatchilik tomonidan baholanadi. Bola maktabga kirganda, uning boshqa odamlar bilan bo`lgan munosabatlarida sezilarli darajada o`zgarishlar yuz beradi. Endi bola kunni ko`p qismini atrofdagi odamlar: ota-onalar, o`qituvchilar va boshqa bolalar bilan muloqotda o`tkazadilar.
Yaqindan o`rganib chiqqanidan so`ng, bolalarning tan olinishi va qo`llab-quvatlanishiga bo’lgan ehtiyoj ularning aloqa qilish istagi ekanligi ayon bo`ladi, chunki faqat ushbu faoliyat natijasida ular o`zlarining shaxsiyatlarini boshqalar tomonidan baholaydilar.
Boshlang`ich maktab 1-2-sinf o`quvchilarining kattalar va tengdoshlari bilan aloqa qilish xususiyatlarini ijtimoiy psixologik o`rganish narijalarini tahlil qilish.
7-8 yoshidagi bolalarning ijtimoiylashuvidagi muammolarni aniqlash uchun ushbu jarayon bilan bog’liq bo’lgan boshqa ma’lumotlar va fanlar tizimi bilan bog’liqliklarni o’rganib so’ngra yakuniy hulosaga kelish lozim. Misol tariqasida aytadigan bo’lsak ta’lim pedagogikasi va psixologiyasi jamiyat va insonni o’rganuvchi faktlar bilan bog’langan.
Pedagog-psixolog ijtimoiy xodisa sifatida tarbiyani o’rganar ekan, sotsiologiya, anatomiya, fiziologiya, psixologiya, umumiy pedagogika fanlari falsafa bilan chambarchas bog’liqligini tushunishi lozim. Chunki mazkur fanlar tarbiyaning maqsadi va vazifalarini o’rganish metodologiyasini belgilaydi. Jamiyat to’g’risidagi materialistik falsafa tarbiya masalasiga asoslangan ҳolda yondashish imkonini beradi. Tarixiy materializm pedagogika tarbiyaning sinfiy mohiyatini ochib berish, uning paydo bo’lishi va rivojlanishi ijtimoiy xodisa ekanligini, jamiyat ҳayotida va kishi shaxsining rivojlanishida tarbiyaning rolini baholashga yordam beradi.
Bolalar xalq ertaklarini sahnalashtirishni yaxshi ko’radilar. Masalan, «Sholg’om», «Zumrad va Qimmat», «Bo’g’irsoq» va boshqalar.
Bolalar boshqa xalq ertaklarini ham turli usullarda qo’g’irchoq, soya, stol teatri orqali sahnalashtirishga ehtiyoj sezadilar. Badiiy asarni eslab qolishlari uchun uni qayta o’qib berish, sahna ko’rsatish, rasmlar namoyish etish, didaktik o’yinlardan foydalaniladi.
Sahnalashtirish o’yinlari qiziqarli o’tishi va uzoq vaqt davom etishi uchun kerakli jihozlar tayyorlanishi va unga to’g’ri rahbarlik qilinishi kerak. Kattalar o’yin rejissyori rolini amalga oshira borib, bolalarning xatti-harakatlari, qobiliyatlari, intilishlarini hisobga olib boradilar. O’yinda faol ishtirok etgan bolalarni alohida rag’batlantirilib, kelgusida qaysi asarlarni sahnalashtirish kerakligini aniqlaydilar.
Rolli syujetli o’yinlarning Pedagog-psixolog uchun qulay tomoni shundaki u bolalardagi rol ijro etishi natijasida ularni guruhga qay darajada qo’shilib ketishi, ijtimoiy psixologik darajasi u o’zi uchun maqul kelgan obrazni tanlashi va o’zida kechayotgan ehtiyojlarni bilmagan holda oshkor etib qo’yishidir.
Bu vaziyatda Pedagog-psixolog o’z tajribasidan kelib chiqqan holda boladagi o’zgarishni payqashi va uning ijtimoiylashuvidagi muammolarni ko’ra bilishi lozim.
Aytish mumkinki bundan tashqari bolalarning ijtimoiylashuviga doir ko’plab o’yin turlari ham mavjud. Ular yordamida bolalardagi ijtimoiylashuvidagi muammolarni aniqlashimiz mumkin.
Misol tariqasida Uchko’prik tumani 12-maktabda 1-V sinfda o’tkazilgan “Muloyim yurak” o’yin mashg’ulotidan namuna keltirib o’tamiz.