I ноосфера – табиат тара³³иётининг янги бос³ичи

Маҳалла (истиқомат жой)ларнинг
маънавий-аҳлоқий муҳитни шакл-
лантиришдаги ўрни.
Ўзбекистонда маҳалла тузилмасининг тарихий илдизлари бағоят чуқур ва пурвиқордир. У шарқона демократия институти шаклларидан бири сифатида жамоатчилик фикри ва миллий маънавий қадриятларга таянган ҳолда аҳолига ғоявий таъсир кўрсатиш мафкуравий ижтимоий институти вазифасини ҳам бажариб келади. Мустақиликка эришилганидан сўнг, маҳалла тузилмаси ўзини-ўзи бошқарувнинг миллий модели сифатида тан олиниб, у Ўзбекистон Конституцияси ва Президент Фармонлари билан мустаҳкамланди. «Кучли давлатдан кучли жамият сари» шиорлари остида маҳаллаларга давлатнинг бирқатор функцияларини аста-секин бериб бориш сиёсати изчил амалга ошириб келинмоқда.
Ғоявий таъсир деганда фақат оғзаки, ёзма ёки кўргазмали ташвиқот ва тарғиботни тушунмаслик керак. Ҳайрли анъанага айланган турли урф-одатлар, расм-русумлар, маросимлар йўли билан аҳолига кучли ғоявий таъсир кўрсатиш имконияти маҳаллаларда кўп. Ундан ташқари, меҳр-оқибат, саҳоват ва инсонпарварликка қаратилган ташкилий ишлар йўли билан ҳам аҳолининг кам таъминланган қисмида давлатга, жамиятга, халққа нисбатан ижобий хис-туйғулар ривожлантириб борилади.
Тарихан ёш авлодни миллий руҳда тарбиялашда маҳалла салмоқли ўрин эгаллаб келган. Ана шу боисдан ҳам “бир болага етти маҳалла ота-она” деган ақида халқимиз онгида ўрнашиб қолган. Тўғри, Шўролар даврида индивидуализм майллари учун йўл очилгани маҳаллаларнинг ғоявий тарбия соҳасидаги ролини анчайин пасайтириб қўйган бўлса ҳам, мустақиллик йилларида у қайта тикланмоқда. Чунки “Инсоннинг оилада шаклланган имон-эътиқоди, одоби, орияти ва виждони, ғурур-ифтихори, ақл-заковати, тафаккури маҳалла муҳитида янада юксалиб, халқ иродаси, ўзаро тотувлик ва ҳамкорлик ришталари билан уйғунлашиб, жамиятда соғлом муносабатларнинг шаклланишига, миллий истиқлол ғояларининг мустаҳкамланишига олиб келади”¹

Шуни ҳам айтиш керакки, маҳалла оқсоқоллар кенгаши ва аҳоли ҳар доим ташкилий-тарбиявий ишларда ёрдамга, маслаҳатга, йўл-йўриққа муҳтож бўлади. Агар ҳозирги тарихий давр Ақлнинг Она-табиатга кучли таъсир ўтказиш – Ноосфера босқичига ўтгани исботланиб, бу соҳада маҳалланинг вазифалари аниқ-равшан ифодалаб берилса, истиқомат жойларида ғоявий таъсир кўрсатиш янги бир асосда ривожланиши шубҳасиздир. Хусусан маҳалла (истиқомат жой)ларда юзага келадиган ҳар қандай тушунмовчилик, зиддиятлар тарафларнинг ён бериши, муросаю мадорага келиш асосида тарихан ҳал қилиниб келинганини эътиборга олсак, Ноосфера даврида маҳаллалар умумбашарий муаммоларни ҳам ҳал этишда салмоқли ўринга эга бўлиб қолишлари мумкин.