I-mavzu: kirish. Fanning o’rganish usullari. Rivojlanish tarixi. Tayanch tizimi odam skeletini sinflanishi reja

 
Erazistrat 
(eramizdan 350—300 yillar oldin yashagan).
Tomirlar tizimi: yurak qopqoqlari, aorta, kovak venalar, yirik arteriya va venalarni o'rganib, qon 
tomir anastomozlari haqidagi ilmga asos solgan. Erazistrat harakatlantiruvchi va sezuvchi 
nervlarni ajratgan, shuningdek, mushaklar qisqarishini o'rganib, harakat nazariyasini yaratgan.

Klavdiy Galen 
(130—201) 
anatomiya, fiziologiya va boshqa ko'pgina fanlarni mukammal o'rgangan olim. U o'n ikki juft 
bosh miya nervlaridan 7 tasining tuzilishini, mushaklardagi biriktiruvchi to'qima va nervlarni, 
ba’zi bir a’zolar qon tomirlarini, suyak va boylamlarni, bosh va orqa miyani o'rgangan. Galen 
hayvonlar yuragini va qon tomirlarini o'rganib, arteriyalarda havo emas, balki qon oqishini
birinchi bo'lib ko'rsatgan.
 
Abu Bakr Ar-Roziy 
(865—925-y.) — buyuk hakim, klinisist, Bag'dodda shifoxona va uning 
qoshida tibbiyot maktabi tashkil etgan. O'rta asrlar (V—XI) da O'rta Osiyodan ham bir qancha 
mashhur olimlar yetishib chiqdi shulardan biri har taraflama yetuk olim 
Abu Ali ibn Sino
dir (980-
1037). Yevropada Avitsenna nomi bilan mashhur bo'lgan bu olim falsafa, matematika, 
astronomiya, kimyo, adabiyot, musiqashunoslik va tibbiyot bilimidan xabardor bo'lgan. U Buxoro 
shahri yaqinidagi Afshona qishlog'ida tug'ilgan. Dastlabki bilimni Buxoroda olgan va 17 
yoshidayoq ko'p fanlarni mukammal egallagan. Abu Ali Ibn Sino Xorazm va Eronda saroy tabibi 
bo'lib xizmat qilgan. Tibbiyot sohasidagi buyuk xizmatlari, kashfiyotlari uni butun dunyoga 
mashhur qilgan. IbnSino 450 dan ortiq asar yozganligi qayd etilgan, lekin uning 242 tasi bizgacha 
yetib kelgan. Shulardan 43 tasi tabobatga oiddir. Ibn Sinoning tabobatga oid eng yirik shox asari 
«Tib qonunlari» 1012— 1023-yillarda yozilgan. U o'zining buyuk va o'lmas asarida tibbiyot 
sohasidagi barcha ma’lumotlarni to'plab qolmasdan, o'zkuzatishlari, tekshirishlari va 
tushunchalari bilan asarni boyitgan. Kitob besh jildlik bo'lib, birinchi jildi anatomiya va 
fiziologiyaga bag'ishlangan. Kitob turli tillarda 40 marta qayta nashr etildi va dunyodagi 
barchamamlakatlarda 600 yildan ziyodroq vaqt ichida tibbiyot bilim yurtlaridaasosiy o'quv 
qo'llanma bo'lib xizmat qilib keldi. 
Ibn Sino odam organizmini o'rganishda uning konstitutsiyasiga birinchi bo'lib e’tibor berdi. 
"Tib qonunlari" jildlarida ichki kasalliklar, xururgiya, farmakologiya, gigiyena va tibbiyotning 
barcha sohalari to'g'risida ma’lumot berilgan. «Tib qonunlari» birinchi marta 1954-1956 - yillarda 
o'zbek tilida Toshkentda bosilib chiqqan. 
Ibn al Nafis
( XIII asrda yashagan ) birinchi bo'lib o'pka qon aylanish doirasini ochgan. 
Anatomiya faniga qiziqish Uyg'onish davrida (XII-XVI-asr larda) Italiyada, keyinchalik 
Fransiyada ochilgan tibbiyot mamlakatlarida boshlanadi. Olimlar talabi bilan har besh yilda bir 
martamurdani ochib o'rganishga ruxsat beriladi. Natijada dunyoda birinchimarta aniq ma’lumotlar 
asosida yozilgan anatomiya darsligi paydo bo'ldi.XIII asrdan boshlab universitetlarda tibbiyot 
fakultetlari tashkil etildi