I-mavzu: kirish. Fanning o’rganish usullari. Rivojlanish tarixi. Tayanch tizimi odam skeletini sinflanishi reja

Leonardo da Vinchi 
(1452—1519) Uyg'onish davrining buyuk arbobi, italiyalik olim, musawir, 
matematik, muhandis va faylasuf. Odam portretini to'g'ri va aniq chizish maqsadida 30 dan ortiq 
murdani yorib o'rgandi va a’zolar rasmini chizib chiqdi, o'zining rasmlarida u odamning turli 
a’zolarini (dumg'aza, umurtqa pog'onasi egriliklari, ko'p mushaklar, ichki a’zolar, yurak 
qopqoqlari, bosh va orqa miya, miya qorinchalari, ko'z va boshqalarni) tuzilishini aniq ko'rsatib 
bergan. U dunyoda birinchi bo'lib, mushaklarning ishlash dinamikasini o'rgandi. Shu bilan 
plastikanatomiyaga asos soldi. 
Andrey Vezaliy 
(1514—1564) ilmiy anatomiyaning asoschisi hisoblanadi. U murdalarni yorib 
qilgan kuzatishlari asosida «Odam tanasining tuzilishi haqida yetti kitob»ini yozadi. A. Vezaliy 
Galenning xatolarini ko'rsatib bergan. Uning shogirdlari XVI— XVII asrlar davomida odam 

---

4 
a’zolarining tuzilishini to'g'ri yoritib berdilar. Andrey Vezaliy «Anatomiya jadvallari» atlasini 
yozdi. 
Gabriel Fallopiy 
(1523—1562) tarixda birinchi bo'lib kalla suyaklarining tuzilishi va taraqqiyoti, 
mushaklar, jinsiy a’olar, bachadon nayi (bu a’zo muallif nomi bilan ham ataladi), eshituv va ko'ruv 
a’zolarini o'rganib, "Anatomik kuzatishlar" kitobini yozgan. 
Bartolomey Yevstaxiy 
(1510—1574) 
ko'proq a’zolarning rivojlanish jarayoni bilan shug'ullandi. Tishlar, buyraklar, venalar va eshituv
a’zosini o'rganib, birinchi marta halqum bilan o'rta quloq bo'shlig'ini qo'shib turuvchi eshituv 
yo'lini aniqladi. Hozirgacha «Yevstaxiy nayi», «Yevstaxiy qopqog'i» uning nomi bilan nomlanib 
keladi. XVI—XVII asrlarda murdalarni yorish ochiq yo'lga qo'yilib, buning uchun alohida joylar 
— «anatomik teatrlar» qurildi. 
I.V.Buyalskiy 
(1789-1866) Zagorskiyning shogirdi. U 1844-yilda yozgan «Odam gavdasining 
qisqacha umumiy anatomiyasi» qo'llanmasida odam organizmining tuzilishi umumiy 
qonuniyatlarini keltirib, organizmning shaxsiy xususiyatlari haqidagi ta’limotga asos solgan. 
O'zining «Anatomo-xirurgik chizmalar» asarida anatomiyani xirurgiya bilan bog'lagan.