И. М. Абдуллаева, Д. T. Азимов. “Ахборот тизимлари

 
Қисқа хулосалар 
Сўнги ўн йиллар ичида баъзи ахборот тизимлари корхона узоқ 
ривожланиши ва такомиллашиши учун муҳим бўлмоқда. Кучли рақобатда 
иштирок этишга бардош бера оладиган тизимлардан бири стратегик ахборот 
тизимидир. 
Стратегик ахборот тизимлари ташкилотининг мақсади, ишлаб чиқарувчи 
буюмлари, хизматлари, ички ва ташқи алоқаларини сезиларли ўзгартиради ва 
натижада корхона рақобатчиларига нисбатан афзалликларга эга бўлади. 
Ҳар бир ташкилот учун рақобатнинг беш таъсир этувчи омиллари 
мавжуд: мавжуд ташкилотлар орасидаги рақобат, янги рақибларни пайдо 
бўлиш эҳтимоли, етказиб берувчиларнинг харид қобилияти, мижозларнинг 
харид қобилияти, машҳур маҳсулот хавфи. Бу модель М. Портер (1980) 

---

119 
томонидан таклиф этилган бўлиб, ҳозирги кунда ривожланиб келмоқда. 
Менежерлар ушбу беш омилларни таҳлил этиб стратегия тузишлари мақсадга 
мувофиқдир. 
Стратегик қарорларни қабул қилишга кўмаклашувчи тизим (СҚҚҚКТ) 
менежерларга тузилмасиз муаммоларни ҳал этишга ва улар орқали 
бошқарувнинг юқори поғонасидагиларнинг ахборотга бўлган талабларини 
қондиришга имкон беради. 
СҚҚҚКТнинг пайдо бўлишидан олдин ижрочилар кўпгина турли 
шаклдаги бир неча юз бетдан иборат ойлик (ѐки ҳафталик) ҳисобот ва 
ахборотларни олар эди. Бугунга келиб СҚҚҚКТ ташкилотнинг барча 
бўлимларида маълумотларни танлаб олади ва менежерлар учун ишлашга қулай 
воситалар ва диалогли маълумотни қайта ишлашдан фойдаланиб кўриб чиқиш 
ва таҳлил қилишга имкон яратмоқда. 
 
Асосий атама ва тушунчалар 
Кучли рақобатда иштирок этишга бардош бера оладиган тизимлар– 
стратегик ахборот тизимларидир. Стратегик ахборот тизимлари бошқарувнинг 
стратегик поғонасида фойдаланиладиган ахборот тизимлардан фарқ қилиши 
лозим. 
Стратегик қарорларни қабул қилишга кўмаклашувчи тизим (СҚҚҚКТ) 
менежерларга тузилмасиз муаммоларни ҳал этишга ва улар орқали 
бошқарувнинг юқори поғонасидагиларнинг ахборотга бўлган талабларини 
қондиришга имкон берувчи тизим ҳисобланади. 
Маҳсулот нархини ўстириш занжири ташкилотнинг ички жараѐнларини 
кўрсатади. Корхона ташқи муҳитдан тўлиқ ҳимоялана олмайди. У бошқа 
етказиб берувчи ѐки истеъмолчи корхоналар билан ўзаро алоқада бўлади. Ҳар 
бир корхонанинг нарх ҳақидаги тушунчаси турлича бўлади ва натижада етказиб 
берувчи ҳамда истеъмолчининг нархлар занжири пайдо бўлади. Ушбу 
занжирлар бикгаликда йиғилса, қиймат дарахти келиб чиқади. Рақобат 
жараѐнида кўпгина ташкилотларда ахборот технологиялари ва тизимлари 
ѐрдамчи воситалар ҳисобланади ва улар орқали нарх пасаяди. 
Кирувчи логистика- ташкилот учун зарур материал ва эҳтиѐт қисмларини 
қабул қилиш ва таҳлилини ташкил этишдир. 
Корхона умумий қилиб қуйидаги асосий фаолият кўринишларида 
кўрсатиш мумкин: маҳсулот ишлаб чиқариш, сотиш, етказиб бериш ва хизмат 
кўрсатиш. 
Ушбу фаолият кўринишларини қуйидаги самарадорлик кўрсаткичлари 
орқали аниқлаш мумкин. Маҳсулот ишлаб чиқариш учун – истеъмолчилар 
талаблари; самарадорлик ва натижавийлик сотиш учун истеъмолчиларни 
қизиқтиришни таъминлаш; хизмат кўрсатиш учун рўйҳатдан ўтказиш ва 
ишлашини таъминлаш керак бўлади.