I kurs talabalari uchn tibbiyot kimyosi fanidan og’zaki savollar javobi

I kurs talabalari uchn tibbiyot kimyosi fanidan og’zaki savollar javobi

Barchangizga omad eng muhimi o’zingizga ishoning bilim tuganmas boylik, boyikka ega bo’ling!!!! Forzaaaa!!!!!!!

1 bianorganik kimyo fani va uningf tibbiyotdagi ahamyati. Bioanorganik kimyo- tirik organizmlarning hayotiy faoliyati uchun axamiyatli bo’lgan anorganik moddalarning tarkibi tuzilishi xossalari va organizmda bajaradigan funksiyalarini organadigan fandir. Tibbiyotda CH3COOK 15li eritmasi gipokaliemiyalarda va siydik xaydovchi sifatida qollaniladi NaHCO3 4li eritmasi qonning kislotali muxiti ortib ketganda qon tomiriga tomchlatib yuboriladi masalan CH3COOH bilan kuchli zaxarlanganda foydalaniladi.

2.eritmalar. organizmdagi va tibbiyotdagi ahamyati Eritmalar deb, 2 va undan ortiq tarkibiy qismlardan (komponentlardan) va ularning o ‘zaro ta ’sir maxsulotidan tarkib topgan bir jinsli(gomogen) sistemalarga aytiladi. Eritmada erigan modda va erituvchi zarralari bir tekis tarqalgan bo‘lib, ularni mikroskop yordamida ham ko‘rib bo‘lmaydi. Har qanday eritma erituvchi va erigan moddadan iborat. Agrégat holatini saqlab qolib eritmaga o ‘tkazadigan hamdako‘proq miqdorda olingan komponent erituvchi deyiladi. Masalan:sulfat kislotaning 1 0 % li eritmasida suv erituvchi, sulfat kislota esa erigan moddadir. Suyuq eritmalar, aw a lo suvli eritmalarning tabiatda ahamiyati katta. Ular tirik organism uchun, ayniqsa hayotiy zarur jarayonlar, birinchi navbatda moddalar almashinuvi uchun zarur omil hisoblanadi. Biologik suyuqliklar: qonplazmasi, limfa, me’da shirasi, siydik va boshqalar oqsil, uglevod,yog‘ hamda tuzlarning suvda erigan murakkab aralashmalaridir.Dorivor moddalarni ishlatishda ularning suvda eruvchanligi hisobgaolinadi. Dorivor modda eritmalari tibbiyotda ishlatilganda uni qabul qilish miqdori aniq ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak. Shuning uchun shifokor eritma konsentratsiyasini ifodalovchi birliklarni bilishi kerak.

4dispers sistemalar Dispers sistema deb maydalangan holatdagi bir moddaning ikkinchi moddaning muhitida barobar taqsimlanishiga aytiladi. Bunday sistemalarda maydalangan modda dispers faza, ana shu faza taqsimlangan muhit esa dispersion muhit deb yuritiladi. Dispers fazadagi moddaning maydalanish darajasi disperslanish darajasi deyiladi. Uning qiymati zarrachalar kattaligining teskari qiymatiga teng. Barcha dispers sistemalar disperslanish darajasi bo'yicha shartli tarzda uch guruhga bo'linadi.0 ‘z tarkibida muallaq holatdagi mayda zarrachalari bo‘lgan sistemalar dispers sistamalar deyiladi. Undagi mayda zarrachalar dispers faza, shu zarrachalar tarqalgan muhit esa dispers muhit deb ataladi. Dispers faza zarrachalarining o ‘lchamlariga qarab dispers sistemalar

3 ga bo‘linadi: 1) dag ‘al dispers sistemalar — zarrachalarning o ‘lchamlari 0,1 mk va undan katta (10 4—10-7 m) (suspenziyalar, emulsiyalar, kukunlar va h.k.);

2) k o llo id sis tem a la r (zollar) - za rrach alarin in g o ic h am i0,1 mk dan 1 mmk ( IO 7—10~9 m) gacha boiadi;3) ion yo k i molekular dispers sistemalar zarrachalarningoMchamlari 1 mmk dan kichik (10-9 m gacha).Tibbiyotda kolloid eritmalar katta ahamiyatga ega. Qon, plazma,limfa, orqa miya suyuqligi va shu kabi biologik suyuqliklar kolloidsistemaga misoldir. Ularda oqsil, xolesterin, glikogen va boshqamoddalar kolloid holda bo‘ladi.Dispers sistema muhitlarini agregat holatiga ko‘ra zollar quyidagiturlarga b o iin ad i.1) liozollar— dispers muhiti suyuq agregat holatida bo‘lgan zollar;2) aerozollar — dispers muhiti gaz agregat holatida bolgan zollar;3) dispers muhit qattiq agregat holatda b o ‘lgan zollar.

5.gazlarning eruvchanligiga bosimning tasiri Gazlaming eritmalari. Erigan modda va erituvchi ham gaz bo‘lgan aralashma sifatida havoni olish mumkin. Havo tarkibida hajm jihatidan 78% azot, 20—21% kislorod, qolgan qo‘shimchalar uglerod (IV) oksidi, suv bug‘i va boshqalar bo‘lishi mumkin. Gazlar aralashmasining umumiy bosimi ularning parsiai bosimi deyiladi. Umumiy parsiai bosim tashkil etuvchilaming parsiai bosimlari yig‘indisiga teng bo‘ladi. Harorat ko‘tarilshi bilan gazlaming eruvchanligi kamayadi, chunki gazlraning erish jarayoni ekzotermik jarayondir. Gazlar eruvchanligining bosimga bog‘liqligi Genri qonuni bilan ifodalanadi. 0 ‘zgarmas haroratda gazlaming eruvchanligi uning bosimiga to‘g‘ri proporsional: C = k- p bunda: C — gazning eruvchanligi; k —Genri doimiysi; p — gazning bosimi. Genri—Dalton qonuni. Agar biror suyuqlikda gazlarning aralashmasi erisa, har bir alohida gazning eruvchanligi shu gazning parsial bosimiga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi. Genri qonuni uncha yuqori bo‘lmagan bosimda va konsentratsiyada

o'rinli bo‘Iib, erituvchi va erigan moddaning orasida o ‘zaro ta’sir ro‘y bermaydi deb hisoblanadi. 1. Genri qonuni gazlar absorbsiyasini bosimga bog'liqligini ko‘rsatadi;2. Genri qonuniga binoan bosim ortishi bilan absorbsiya koeffitsiyenti ortadi;3. Genri-Dalton qonuniga binoan gazlar aralashmasidagi berilgan gazning suyuqlikdagi eruvchanligi gazning parsial bosimiga to‘g‘ri proporsional;4. Genri-Dalton qonuni gazlar aralashmasidagi berilgan gazning eruvchanligini bosimga bog'liqligini ifodalaydi

6. Sechenov qonuni kesson kassaligi. Sechenov qonuniga ko’ra qonda kislorod va karbonat angidrid erishiga nafaqat elektrolitlar, balki oqsillar , lipidlar va boshqa moddalar xam kuchli tasir etish mumkin. Dengiz satxidan 40 metr pastda umumiy bosim odatdagidan 4 marta ortiq, qondagi bosim xam shuncha marta ko’payadi. Agar g’ovvoz tepaga tez ko’tarilsa, uning bosimi juda tez pastga tushadi gazlarning eruvchanligi bu xolatda keskin kamayib qonda gazlarning pufakchalari paydo bo’ladi.bu pufakchalar tomirlarning tiqilishi va to’qimalarning zararlanishiga va xatto o’limga olib kelishi mumkin.

7 eritmalarni kolleativ xossalari. Eritmalarda qator xossalar borki, ular erigan modda tabiatiga emas, balki eritmaning konsentratsiyasiga bog‘liq bo‘ladi.Bunday xossalar eritmalarning kolligativ xossalari deyiladi.ideal holatga yaqinlashgan, ya’ni o ‘ta suyultirilgan eritmalardakolligativ xossalar deganda eritmalarning osmotik bosimi, e ritm asatliidagi bug‘ bosimining kamayishi, eritma qaynash temperaturasiningortishi, muzlash temperaturasining pasayish holatlari tushuniladi.Eritmalarning kolligativ xossalarini o ‘rganish erigan modda massasini,ularning dissotsiatsiyalanish darajalarini va assotsiatsiya qiymatlarinianiqlash imkoniyatlarini b e ra d I

8.diffuziya va uning biologic jarayonlardagi ahamyati Broun harakati ta’siri ostida eritmada zarrachalarning barobar taqsimlanish jarayoni diffuziya deb ataladi. Diffuziya faqat molekular eritmalardagina emas, balki kolloid-dispers eritmalarda ham bo‘ladi. Kolloid zarrachalar bir qadar osmotik bosimga ham sabab bo'ladi. Zarrachalar katta bo‘lganligi sababli konsentratsiyaning kichik bo'lishi ularning osmotik bosimi juda kam bo'lishiga olib keladi. Chin eritmalarga o'xshab, kolloid eritmalarda ham osmotik bosim erigan moddaning konsentratsiyasiga mutanosibdir.

9.osmos. osmotic bosim. Qonning osmotic bosimi. Osmosni ta’riflovchi 4 ta javob:1. eritma va erituvchi o'rtasida yarim o'tkazgich membrana mavjudligida kuzatiladi;2. idish devorlariga ko'rsatiladigan bosim osmotik bosim deyiladi;3. osmosda eritma hajmi ko'payadi;4. osmos — bu erituvchi molekulalarining eritmadagi bir tomonlama diffuziyasi.Erituvchining (diffuziya hisobiga) yarim o ‘tkazgich membranaorqali erigan modda konsentratsiyasi kam bo‘lgan eritmadan erigan modda konsentratsiyasi k o ‘p b o ‘lgan eritmaga o ‘z -o ‘zidan o ‘tishjarayonini osmos deb ataladi. Osmos holatini to ‘xtatish uchun eritmaga ta ’sir ettirish zarur bo‘lgan bosim qiymatiga osmotik bosim (P) deyiladi. Osmotik bosim osmometr yordamida o ‘lchanadi. Ilk bor o smo - metrni 1877- yilda Pfeifer yasagan. Osmotik bosim quyidagi omillarga bog'liq: - o ‘zgarmas temperaturada o sm o tik bosim erigan m o d d akonsentratsiyasiga (c) to‘g‘ri proporsional ( T = const, P = k - c)\ — konsentartsiya o ‘zgarmas bo ‘lganda osmotik bosim absoluttemperaturaga to ‘g‘ri proporsional (c = const, P = k • 7). Shu ikki holatga (ya’ni Posm temperatura va konsentratsiyagabog‘liqligiga) asoslangan holda Vant-Goff (1887-yil) o ‘z qonunini kashf etdi: eritmaning osmotik bosimi eritmada erigan moddaning g azholatida bo igan va eritma hajmiga teng bo igan hajmni egallagan holatdako ‘rsatadigan bosim qiymatiga teng bo iadi. Osmotik bosim qiymati bog‘liq bo'lgan 3 ta omil: I. eritma hajmiga; 2. haroratga; 3. erigan modda miqdoriga Biologik sistemalarda standart eritma sifatida osmotik bosimi 740-780 kPa (7,6—7,8 atm) b oigan hujayra ichi suyuqligi (qon) qabul qilingan. Organizmdagi biosuyuqliklarning osmotik bosim qiymati ularda erigan quyi molekulyar va kolloid holatdagi yuqori molekular moddalar ( asosan oqsillar) hisobiga keiib chiqadi. Qon va to ‘qimalar orasidagi suv almashinuvi zardob tarkibidagi oqsilmolekulalarining miqdori bilan belgilanadigan onkotik bosim (kolloidosmotik bosim) hisobiga sodirbo‘ladi va u umumiy bosim qiymatining taxminan 0,5% ini tashkil qiladi. Odam qon-tom ir sistemasining onkotik bosimi qiymati taxminan 4 kPa, to ‘qima va limfa suyuqliklarinikiesa 1,33 kPa ni tashkil etadi. 0.86% li NaCl eritmasining osmotik bosimi qonning osmotic bosimiga teng, ya’ni bu eritma izotonik eritma hisoblanadi. Glukozaning 4,5—5% li eritmasi ham izotonik eritmadir. Bu eritmalarniodam organizmiga ko‘plab (litrlab) quyish mumkin. Odam organizmidagi osmotik bosimni doimiy saqlanib turishi