I kurs talabalari uchn tibbiyot kimyosi fanidan og’zaki savollar javobi

12,13 savollar ciqarilgan

14.vodorod k6rsatkich . Toza suv elektr tokini juda oz o ‘tkazadi. Bunga sabab, suv kuchsiz elektrolit bo‘lib, ionlarga ju d a kam dissotsiatsiyalanadi: 2HzO ^ H3 0 + + OH yoki soddalashtirilgan holdaH20 ^ H+ + OH .Suvning dissotsiatsiyalanish konstantasi quyidagiga teng:^ c(H+) c(OH ) ^ _ 1 0 1 fl-i6Kdiss ~ c (H 20 ) ’ diss _ ’ ■Bu yerda c(H20 ) suvning dissotsiatsiyalanmagan molekulalarikonsentratsiyasi bo‘lib, uning miqdori 1 / suv uchun1000 g = 5. 5. ,.5.5 mol,18 g /m o lga teng.22 °C da suv uchun K = 1,8 1O 16 deb qarab,tenglamani quyidagichayozish mumkin:

K ct(H20 ) = c(H+) • c (O H ') = 1,8 • 10“ 16 • 55,55 = 1(T14.

Bundan À’njQ = c(H +) ■ c(OH”) = 10“14,KH o — suvning ion k o ‘paytmasi.Shunday qilib, suvda H + va OH ionlari konsentratsiyalariningko‘paytmasi doimiy qiymatga ega. U 22 °C da 10^-14 ga teng. Eritmadagi vodorod ionlari konsentratsiyasining manfiy ishorabilan olingan o ‘nlik logarifmi vodorod k o ‘rsatkich yoki pH deyiladi:

pH = —lg c(H+).

Masalan, c (H +) = 10~ 3 bo‘lsa, pH = —lg 10~ 3 = 3 lg 10 = 3.metilzarg‘aldog‘i indikatori kislotali muhitda pH < 3,1 bo ‘lgandapushti rangli, pH > 4,4 bo‘lganda sariq rangli bo‘ladi. Fenolftaleinindikatori pH < 8 bo‘lganda rangsiz, pH > 9,8 b o ig an d a to ‘q pushtiranglidir. Lakmus qog‘ozi esa kislotali muhitda pH <5 bo'lgandaqizil, neytral muhitda 5< pH < 8 pushti, ishqoriy muhitda pH > 8ko‘k rangli boladi.

15. buffer eritmalar. Tasir mexanizmi.oz miqdorda kuchli kislota yoki ishqor qo’shilganda xam o’zining pH qiymatini o’zgartirmay saqlab qolishiga buffer eritmalar deyiladi qonda gemoglabin, oksigemogilabin, protein va fosfat buffer eritmalar mavjud fosfatli buffer eritma umumiy qon buffer sig’imining 1 ni tashkil qiladi buffer eritmalar tirik organizmni normal xayot faoliyati uchun juda zarur xisoblanadi. KISLOTA VA ASOS ERITMALARINING PH QIYMATI VAQT O‘TISHI BILAN O'ZGARIB QOLADI. BUNGA ASOSIY SABAB HAVODAGI TURLI GAZLARNING KISLOTA YOKI ASOS ERITMASIGA YUTILISHI YOKI IDISH DEVORLARIDAN BA’ZI MODDALARNING ERIB ERITMAGA O'TISHIDIR. MASALAN, HAVODAGI CO2 NING ERISHI TUFAYLI NAOH PH QIYMATINING O‘ZGARISHIGA ASOSAN QUYIDAGI REAKSIYA SABABCHI BO‘LADI:

NAOH + CO2 = NAHCO3 AMMO SHUNDAY ERITMALAR BORKI, ULAR NAFAQAT HAVODAGI GAZLARNING ERISHI, HATTO OZ MIQDORDA KUCHLI KISLOTA YOKI ASOS QO‘SHILGANDA HAM O'ZINING PH QIYMATINI O'ZGARTIRMAY SAQLAY OLADI. ERITMANING BUNDAY XOSSASI BUFER TA’SIRLANISH DEB ATALADI. BUFER TA’SIRGA EGA BO'LGAN ERITMALAR BUFER ERITMALAR DEYILADI.

16.bufer sig’imi formulasi ahamyati. Bufer sistemaning reaksiya muhiti o ‘zgarishiga qarshi turishi buffer sig‘im bilan aniqlanadi. Bufersig‘im 1 / bufer eritmaning /?//qiymatinidastlabki ko‘rsatkichiga nisbatan bir birlikka o ‘zgartirish uchun qo‘shiladigankuchli kislota yoki kuchli asosning mol ekvivalent miqdori bilan belgilanadi: B=c/Ph₁-ph₀, mol/l bu yerda: B — bufer sig‘imi; c — kuchli kislota yoki asos miqdori,mol//; pH0 — kislota yoki asos qo‘shilgunga qadar bo‘lgan eritmaningvodorod ko‘rsatkichi; pH x — kislota yoki asos qo‘shilgandan keyingieritmaning vodorod ko‘rsatkichi.Biifemi tashkil etiivchi kislota (asos) va tuz konsentratsivasimngojfíshOilan-^istemanmg, bufer sig‘imI^rtacR7''Sh"unday qilib, buferaralashmaning pH qiymati faqat komponentlar nísBatT va kuchsizkislota yoki asosning dissotsiatsiya konstantasiga (Km¡s), bufer sig‘imiesa komponentlar nisbati va ularning konsentratsiyasiga bog‘liq bo‘ladi.Biologik sistemalardagi bufer eritmalarning pH qiymati quyidagitenglama bilan aniqlanadi:

p H = pK{] + lg ¿■(protón akseptori) , mol//.

c(proton donori)

17-18 malumot topolmadim uzr

19asidoz va akaloz . Har xil kasalliklarda pH ning kislotalik tomonga o‘zgarishi — atsidoz, ishqoriy tomonga o'zgarishi — alkaloz deb ataladi. pH ning o‘zgarishi birinchi navbatda fermentlar faolligiga ta’sir ko'rsatadi. Har birfermentning faolligi ma’lum pH ning qiymatiga bog'liq boiadi. Har bir fermentning o‘zi muhit pH iga qarab har xil, bir-biriga qarama-qarshi jarayonlarni tezlashtirishi mumkin. Masalan, to‘qimadagi katepsin pH = 7 bo'lganda oqsil hosil bo‘lish tezligini oshirsa, pH<7 bo‘lganda uning parchalanishini tezlashtiradi.

20biogen elementlar klassifiatsiyasi . Biogen elementlar jonli organizmning tarkibiy qismi boiib uning to'rli funksiyalarini ta’minlovchi birikmalar qurilishida ishtirok etuvchi elementlardir. Jonli tabiatning 99% davriy sistemaning dastlabki 20 elementidan eng ko‘p tarqalgan 12 tasidan tarkib topgan. Ular asosiy yoki «qurilish» elementlari bo'lib, jonli materiyada tarkibida ko‘p miq- dorda uchrashi birinchi navbatda ularning biosferadajuda ko‘p miqdorda uchrashi bilan bog'liq. Bulardan tashqari hamma organizmlar tarkibida anchagina og‘ir elementlar topilgan. Tabiatda uchraydigan 92 elementdan 81 tasi odam organizmida bor. Shulardan 15 tasi (temir, yod, mis, rux, kobalt, xrom, molibden, nikel, vanadiy, selen, marganes, margimush, ftor, kremniy, litiy) essensial, ya’ni hayot uchun zarur elementlar hisoblanadi. Boshqa to‘rttasi (kadmiy, qo‘rg‘oshin, qalay, rubidiy) es- sensiallikka muhim nomzoddir.Inson va hayvon organizmdagi biosistemalar tarkibiga kirib, ularning hayot faoliyatida katta ahamiyat kasb etadigan elementlarga biogen elementlar deyiladi. Shu kungacha ma’lum bo'lgan kimyoviy element- larning 80 dan ortig'i tirik organizm hayotida muhim o‘rin tutadi. Ular shartli ravishda 3 guruhga boiinadi.Birinchi guruh makroelementlar deb ataladi. Ular organizmda 1,0% dan ortiq bo‘Iib, bu guruhga 0, C, H, N, P, Ca (yoki S) elementlari kiradi. Ular yig'indisi hujayralar tarkibining 96,3% ni tashkil qilib, nuklein kislotalar, karbon suvlar, yog‘, oqsil molekulalarining hosil bo'Iishida asosiy vazifani bajaradi.Ikkinchi guruhga odam organizmdagi miqdori 0,01% dan to 1,0% gacha bo'lgan 6 ta element (K, S, Na, Cl, Mg, Fe) kiritilib, ular oligobiogen elementlar deb ataladi.Uchinchi guruh mikrobiogen elementlar deb atalib, bu guruhga organizmdagi miqdori 0,01% dan kam bo‘lgan biogen elementlar kiritilgan (Cu, Mn, Mo, Zn, F, Br, I, Co va boshqalar).

21. Organizmda xlor ionining miqdori ko'p bo'lib, qolgan biogen elementlar B, F, Si, As, Se, Br, I juda oz miqdorda bo'ladi. Shunga qaramay bu elementlar organizm bir me’yorda ishlashida juda muhim hisoblanadi. Ftor, brom, yod. Ftor asosan tog‘ jinslarida, tuproqda, toza ichimlik va dengiz suvlarida, havoda, hayvon to'qimalarida va o‘simliklar organizmida uchraydi.

22. Davriy sistemaning s-elementlar joylashgan 4 ta guruhi:I. I A; 2. II A; 3. VII A; 4. VIII A; s-Elementlarning 4 ta xususiyati:1. ular kimyoviy jihatdan juda aktiv;2. erkin holda uchramasdan, tabiatda ko'p sonli birikmalar tarkibida uchraydi;3. ikkita tashqi elektroni zich ekranlashtirilgan bo'lib atomdan oson ajraladi;4. bir va ikki zaryadli musbat ion hosil qiladi. I A guruhga kiruvchi 5 ta ishqoriy metall:I. Li; 2. Na; 3. K; 4. Rb; 5. Fr. I A guruh elementlarining 5 ta xususiyati:1. elementlarning atomlari bitta valent elektronga ega;2. atom va ionlarining o'lchami kattaroq;3. metallik xossasi kuchliroq namoyon bo'ladi;4. oksidlanish darajasi +1;5. ion bog'lanish ular uchun ko'proq xosdir. II A guruh elementlarining 5 xususiyati:1. ular uchun asosan ionli bog'lanish xosdir;2. ularning birikmalarida kovalent bog'lar miqdori ishqoriy metallar birikmalaridan ko'proq;3. radiusi kichik va zaryadi yuqori bo'lgan ionlar kompleks hosil qilish xususiyatiga ega;4. ularda tabiiy izotoplar soni ko'p;5. havo kislorodi bilan oson oksidlanadi.I A va II A guruh elementlar oksidlari olinishining 3 ta usuli: 1. kislorod tanqisligida; 2. metali va peroksidlarni o'zaro qizdirganda; 3. ularning tuzlarini termik parchalaganda