I. Kirish. II. Asosiy qism

Rostlash qonunlari 
Rostlagichlar asosan ketma - ket solishtirish, kuchaygirish va ijrochi 
elementlardan iborat. Taqqoslash (ko‘prik, potensiometr), signal kuchaytirish (elektron 
signal kuchaytirshch) elementlari inersiyasiz bo‘g‘in, ijrochi elementlar (elektro, 
gidro, pnevmomotorlar, servomotor) esa integrallovchi bo‘g‘inlardan iborat bo‘lgan
rostlagichlarning tarkibiy sxemasini ko‘rib chiqamiz
6-rasm. Rostlagichlarning tarkibiy sxemasi 
- o‘lchash va taqqoslash elementining uzatish funksiyasi; -
elektron 
signal kuchaytirgichning uzatish funksiyasi; U/G„r-servomotorning uzatish funksiyasi 
Bu tizimning ekvivalent uzatish funksiyasi: 
rostlagichni integrallovchi bo‘g‘in tipiga kirishini ko‘rsatadi. APT da ko‘pincha P, 
PI, PID bo‘g‘inlar qo‘llaniladi. Ularni hosil qilish uchun bu sxemaning alohida 
elementlariga teskari bog’lanish zanjiri kiritish va unga tarkibiy o‘zgarishlarini vujudga 
keltirish yo‘li bilan bajariladi. P- proporsional bo‘g‘in qonuni bo’yicha ishlaydigan 
rostlagich sxemasini tuzish uchun sxemadagi ijrochi mexanizmning proporsional 
bo‘g‘in orqali qayta bog‘lanysh zanjirini tuzish kerak (-rasm). 
7-rasm. Qayta boglanish zanjiri sxemasi Bu еrda tizimning 
ekvivalent uzatish funksiyasi: 

---

qayta boglanish zanjirining uzatish koeffitsenti. 
PI rostlagichining sxemasini tuzish uchun elektron kuchaytirgich elementa: 
bilan inersion bo‘g‘in
dan tuzilgan manfiy ishorali teskari 
bog‘lanishli yopiq zanjirdan foydalaniladi.(9.3-rasm) 
8-rasm 
Avtomatik rostlagichlar tuzilishi bo’yicha namunaviy bo‘g‘inlardan tashkil topadi 
va o‘zining rostlash funksiyasini ana shu bo‘g‘inlarning ishlash qonunlariga
muvofiq bajaradi. Bu qonunlar rostlagichning rostlash qonuni 
deyiladi. 
Bu 
qonunlar 
asosan 
rostlagichdan
chiquvchi 
signal (rostlanuvchi 
kattalikning og‘ishi) orasidagi 
bog’lanishni ifodalaydi: 
Bu еrda birinchi ko‘shiluvchi 
chetga chiqishlar bo’yicha rostlashga, 
kattaliklari tashqi ta’sirlar bo‘yicha rostlashga mos keladi. 
Uzluksiz rostlash rostlagichlari rostlash jarayoni davomida ob’yektga uzluksiz 
ta’sir qo‘rsatib turadi. 
Bevosita ta’sir qiladigan rostlagichlarda rostlovchi organni surish uchun zarur 
bo‘ladigan energiya manbai ob’yektning o‘zida mavjud bo‘ladi. 
Bilvosita ta’sir qiladigan rostlagichlarda rostlovchi organni surish uchun zarur 
energiya tashqi manbadan olinadi. Bunday rostlagichlar tashqi manba energiyasining 
turiga qarab elektr, pnevmo, gidrorostlagichlar deyiladi. 

---

Kirish signali rostlanuvchi ob’yektdan o‘tish vaqtida deformatsiya va kechikishga 
duch keladi. Chiqish kattaligi kirish signaliga nisbatan amplituda bo‘yicha kamayib, 
faza bo‘yicha kechikadi. Bu hodisalarni yo‘q otish uchun rostlanuvchi ob’yekt 
avtomat 
rostlagich 
bilan 
ta’minlanadi. Avtomat rostlagich chiqish signali 
amplitudasini oshirib, faza bo’yicha ilgarilashini ta’minlaydi. 
O‘tish jarayonining sifati rostlanuvchi ob’yekt va rostlagich tavsifnomalariga 
bog’liq. Rostlagich sozlanishining o‘zgarmas kattaliklarida boshqaruvchi yoki 
rostlovchi ta’sir va rostlanuvchi kattalik o‘rtasidagi bog’lanish rostlash qonuni deyiladi. 
Avtomatik rostlagichlar diskret impul’sli yoki uzluksiz harakatli bo‘ladi. 
Uzluksiz harakatli rostlagichlar tarkibiga P, I va ularning kombinatsiyalari bo‘lgan 
1SH, PD, PID qonunlari kiradi. 
Qishloq xo‘jalik avtomatikasida 
-qonunlari keng qo‘llaniladi.