I karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

2. Mahsulot ishlab chiqarish hajmini ifodalovchi ko’rsatkichlar tizimi va
ulardan tahlilda foydalanish

Hozirgi Iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida sanoat korxonalarining ishlab

chiqargan mahsulotlar hajmi miqdoriy, shartli – miqdoriy, mehnat va qiymat
o’lchovlarida o’rganilishi mumkin. Bu o’lchovlar tarkibida ishlab chiqarilgan
mahsulotlar hajmini o’rganishda qiymatda hisoblangan ko’rsatkichlarni tahlil etish
muhim o’rin egallaydi. Ya’ni, korxona bo’yicha barcha turdagi ishlab chiqarilgan
mahsulotlar hajmi qiymat o’lchovida umumlashadi. Boshqaruv tahlili uchun sanoat
 I.A.Karimov O’zbekisron oqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida. Т.: «O’zbekiston» 1996 yil. 34-35
betlar.
korxonalari ishlab chiqargan mahsulot hajmini o’rganishda quyidagi
umumlashtiruvchi ko’rsatkichlar o’rganiladi:
• Yalpi mahsulot;
• Tovar mahsuloti;
• Sotilgan mahsulot.
Yalpi mahsulot – bu korxonaning ma’lum bir davrda (kun, oy, chorak, yil)
ishlab chiqargan mahsuloti, ko’rsatgan xizmat va bajargan ishlarining amaldagi va
solishtirma bahoda o’lchangan hajmiga aytiladi. Bunda uning tarkibiga ishlab
chiqarilgan Tayyor mahsulot, bajarilgan ishlar, ko’rsatilgan xizmatlar,
tugallanmagan ishlab chiqarish qiymatlari, korxonaning o’z kapital remonti uchun
sarflangan yarim fabrikatlar qiymati, buyurtmachilarning xom-ashyosidan
Tayyorlangan mahsulotlar qiymati ham qo’shilgan holda aks etadi. Ishlab
chiqarilgan yalpi mahsulot hajmi korxonaning quvvati, imkoniyati va
ixtisoslashuvini o’rganishga hamda tahlil o’tkazishga imkoniyat yaratadi.
Tovar mahsuloti – bu iste’molchilarga yetkazib berish uchun mo’ljallangan
mahsulotlar bo’lib, yalpi mahsulotdan shu jihatlari bilan farq qiladiki, uning
tarkibiga tugallanmagan ishlab chiqarish va korxona ichki iste’moli (oboroti) uchun
foydalanilgan mahsulotlar hamda buyurtmachilarning xom-ashyosidan
Tayyorlangan mahsulotlar kiritilmaydi.