I. H. Hamdamov, S. A. Abilova hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

Yopiq urug‘lilar yoki angiospermae. Magnoliyalilar 
yer yuzida keng 
tarqalgan o'simliklar bo'lib, yopiq urug'lilarga o'tlar, chala buta, buta va 
daraxt o'simliklari kiradi. Bu sinf ikki sinfga: bir pallalilar va ikki palla- 
lilarga bo'linadi.Yopiq urug'lilarning tipikvakillariga, bug'doy, arpa, g'o'za, 
bodring, qovun, tarvuz, pom idor, o'rik, shaftoli, beda, soya, no'xat, 
sholi, shirinm iya, g 'um ay, kungaboqar, kunjut va shu kabi boshqa 
o'simliklar kiradi. Yopiq urug'lilarda birinchi bo'lib gul paydo bo'lgan. Gul 
bu o'zgargan va qisqargan navda bo'lib, unda sporafit rivojlanadi. Guli 
ko'pincha ikki jinsli, b a’zan bir jinsli bo'lishi ham mumkin. G ulda gul 
o'ram i: gul kosa, gultoji, changchi va urug'chisi bo'lib, ular gul o'rnida 
joylashadi. Urug'chisining ostki kengaygan tuguncha qismida urug' yetila- 
di. Urug'chisida yana ustuncha urug'chi tumshuqchasi ham bo'ladi.
Changchisi chang ipi, 2 ta changdan va changlarni biriktirib turuvchi 
bog'lagichdan iborat changdonlar ichida chang (mikrospora) yetishadi.
Urg'ochi jinsiy gametasi 8 hujayrali murtak xaltasidan iborat bo'lib, 
shulardan bittasi tuxum hujayra hisoblanadi. Chang urug'chi tumshuqchasiga 
tushib, o'sa boshlaydi va chang yadrosining bo'linishi natijasida undan 
generativ va vegetativ hujayralar hosil bo'ladi. Generativ hujayra hatto 
bo'linib undan ikkita spermit hosil bo'ladi, vegetativ hujayra o'sib chang 
naychasiga aylanadi. Chang naychasi murtak xaltasiga mikropile orqali kiradi 
va uchi yoriladi. lchidan chiqqan spermitlardan bittasi tuxum hujayra bilan, 
ikkinchisi spermit murtak xaltasining ikkilamchi yadrosi bilan qo'shiladi. 
Buni qo'sh urug'lanish jarayoni deyiladi va birinchi bo'lib 1898-yilda 
S.G.Navashin kashf qilgan. Urug'langan tuxum hujayradan urug'ning murtak 
qismi, murtak xaltasining ikkilamchi yadrosidan esa endosperm hosil bo'ladi. 
U rug'kurtak urug'ga, urug'chi tuguncha kengayib mevaga aylanadi.
Yopiq urug'lilarning xo'jalikdagi ahamiyati beqiyosdir, chunki ulardan 
inson turli maqsadlarda foydalanadi.Yopiq urug'lilar hozirgi kunda yer 
yuzining hukm ron o'simligi hisoblanadi. Ular ochiq urug'lilardan kelib 
chiqqan bo'lib, yoshi 130 mln. yilga tengdir.
84

---