I bob O'zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o'tish zarurati va uning o'ziga xos jihatlari va tomonlari

1-jadval 

Iqtisodiyot tarmoqlarining yalpi ichki mahsulotdagi ulushi (%hisobida) 

Iqtisodiyot tarmoqlari 

1990 yil 

2000 yil 

2010 yil 

Sanoat 

17,6 

14,2 

24,0 

Qishloq xo'jaligi 

33,4 

30,1 

17,5 

Qurilish 

5,8 

7,7 

12,4 

Savdo 

4,5 

10,8 

9,0 

Boshqalar 

22,2 

18,7 

23,7 

Sof soliqlar 

11,3 

12,5 

7.0 

Jami 

100,0 

100,0 

100,0 

 

Mahalliy  sanoatni  rivojlantirish  borasida  amalga  oshirilgan  izchil  va  tizimli 

chora-tadbirlar  samarasida  o'tgan  20  yil  mobaynida  mamlakatimiz  yalpi  ichki 

mahsuloti  tarkibida  sanoatning  ulushi  17,6  foizdan  24,0  foizgacha  ko'tarildi.  Kishloq 

xo'jaligining  ulushi  esa  qariyb  2  barobar  kamaydi.  Boshqa  tarmoqlarda  ham  xuddi 

shunday sifat o'zgarishlari amalga oshirildi. Istiqlol yillarida sanoat mahsulotlari ishlab 

chiqarishning  yillik  hajmi  3  barobar,  uning  o'tmishda  juda  zaif  rivojlangan 

mashinasozlik  va  metallga  ishlov  berish  tarmog'i  esa  11,6  barobar  o'sdi.  Bu  umumiy 

sanoat  ko'rsatkichidan  qariyb  4  barobar  ko'pdir.  Bunday  ulkan  yuksalishga 

mamlakatimizda  avtomobilsozliq  neft-gaz  mashinasozligi,  temir  yo'l  mashinasozligi 

kabi  nisbatan  yangi  va  zamonaviy  sohalarni  barpo  etish  va  jadal  rivojlantirish  orqali 

erishilganini alohida ta'kidlash darkor. 

Istiqlol  yillarida  Prezidentimiz  Islom  Karimov  tomonidan  asos  solingan 

---

20 

 

mamlakatimiz  uchun  butunlay  yangi  tarmoq  —  avtomobil  sanoati  sohasida  hozir  18 

mingdan ortiq kishi ish bilan bandligi alohida ta'kidlash o'rinlidir. Ma'lumotlarga ko'ra, 

«O'zavtosanoat» kompaniyasi tizimiga kiruvchi korxonalarda 2011 yilning o'zida 1,4 

mingdan  ziyod  yangi  ish  o'rni  yaratilgai.  Investisiya  dasturi  doirasida 

mashinasozlarimiz  avtomobillar  uchun  zarur  ko'plab  detallarni  ishlab  chiqarishni 

o'zlashtirish  ustida  ish  olib  bormoqda.  O'tgan  yillar  davomida  bu  borada  ulkan 

yutuqlarga  erishildi.  Bamperlar.  avtoemallar,  germetiklar,  sanoat  bo'yoqlari,  tutun 

chiqargichlar.  yonilg'i  baqlari,  yoqilg'i  nasoslari,  avtomobil  oynalari  va  o'rindiqdari, 

akkumulyatorlar,  elektr  o'tkazgichlar  uchun  jgutlar,  avtomobil  salonining  ichki 

qoplash  qismlari,  tashqi  yoritish  vositalari,  yonilg'i  moyi  va  havo  filtrlari, 

kapsulalangan  oynalar,  generatorlar  va  kompressorlar,  g'ildirak  disklari  va  shassi 

uzellari ishlab chiqaruvchi korxonalar faoliyat ko'rsatmoqda. Mamlakatimizda tarkibiy 

qayta  qurish,  mulk  munosabatlarini  takomillashtirish  davlat  tasarrufidan  chiqarish  va 

xususiylashtirish  mexanizmlari  orqali  amalga  oshirildi.  Bu  ko'p  ukladli  aralash 

ijtimoiy  yo'naltirilgan  bozor  iqtisodiyotini  shakllantirishning  muhim  shartlaridan 

biridir.  Kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlik  iqtisodiy  yuksalishning  muhim 

omillaridan  biriga  aylandi.  Statistik  ma'lumotlarga  ko'ra  2010  yilda  mamlakatimiz 

aholisining  har  ming  nafariga  15,2  kichik  biznes  va  xususiy  tadbirkorlik  subyekti 

to'g'ri kelgan. Bu ko'rsatkich Moldovada - 12,3, Qozog'istonda - 6,9, Rossiyada - 11,3, 

Ukrainada - 7,5, Belarusda - 7,3, Ozarbayjonda - 1,6 tani tashkil etdi. Kichik biznes va 

xususiy  tadbirkorlikning  rivojlanish  sur'atlari,  milliy  iqtisodiyotimizdagi  muhim  o'rni 

va salmog'i naqadar tez usayotganligini quyidagi 2-jadvaldan ham bilsa bo'ladi

9

.