I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

4
3-§. MEXANIK ENERGIYANING 
SAQLANISH QONUNI
Massasi  m = 1 kg li jism h
1
 = 45 m balandlikdan tashlanganda uning 
potensial va kinetik energiyalari qanday o‘zgarishini ko‘raylik (135-rasm). 
Bunda erkin tushish tezlanishi g = 10 m/s
2
.
1-holat. h
1
 = 45 m balandlikda jismning potensial va kinetik energiyalari 
quyidagicha bo‘ladi:
          E
p1
 = mgh
1
;  E
p1
 = 1 · 10 · 45 J = 450 J;
2
mυ
1
2
;
E
k1
 = 
1 · 0
2
E
k1
 =  2 J = 0.  
                      
Yerdan ma’lum balandlikda tinch turgan jismning potensial 
ener giyasi maksimal qiymatga, kinetik energiyasi esa nolga teng 
bo‘ladi.
A = E
k2 
– E
k1
.

---

158
Saqlanish qonunlari
2-holat. Balandlikdan qo‘yib yuborilgan jism erkin 
tushish da  t = 1 s da h
2
′  =  gt
2
/2 = 10 · 1
2
/2 m = 5 m 
maso fani bosib o‘tadi. Binobarin, bu vaqtda jism yerdan  
h
2
 = h – h
2
′  =  45  m  –  5  m  =  40  m  balandlikda  bo‘ladi. 
Bu vaqt da jismning tez ligi υ
2
 = gt
2
 = 10 · 1 m/s = 10 m/s 
qiymatga erishadi. U holda h = 45 m balandlikdan tushayot-
gan jismning h
2
 = 40 m balandlikdagi potensial va kinetik 
energiyalari quyi dagicha bo‘ladi:
      E
p2
 = mgh
2
;   E
p2
 = 1 · 10 · 40 J = 400 J;
     
 
2
mυ
2
2
;
E
k2
 = 
1 · 10
2
E
k2
 =  2 J = 50 J. 
3-holat. h
1
 = 45 m balandlikdan tashlangan jism 2 s davo-
mida 20 m masofani bosib o‘tadi. Bunda jismning yerdan 
balandligi  h
3
 = 25 m, tezligi esa υ
3
 = 20 m/s ga teng bo‘la-
di. Bu vaqtda jismning potensial va kinetik energiyalari qu-
yidagicha bo‘ladi:
E
p3
 = mgh
3
;  E
p3
 = 1 · 10 · 25 J = 250 J;
   
2
mυ
3
2
;
E
k3
 = 
1 · 20
2
E
k3
 =  2 J = 200 J.