I bob. Asosiy kimyoviy tushuncha va qonunlar

Mavzu: Yadro reaksiyalarining tenglamalarini tuzish.

Yadro reaksiyalarida element atomlari, quyidagi zarracha va yengil element atomlari ishtirok etadi:

1. 
   – alfa zarracha yoki
   
2. 
   = beta zarracha yoki elektron
   
3. 
   = pozitron
   
4. 
   – proton
   
5. 
   – neytron
   
6. 
   , , =T
   
7. 
   γ – gamma zarracha
   
8. 
   hν – foton, nur
   

yadro reaksiyalarning tenglamalarini tuzishda quyidagilarga e’tibor berish kerak:

1. 
   Massa sonlari elementning yuqori qismiga yoziladi va reaksiya tenglamasinig har ikkala tomonidagi massa sonlari yig’indisi o’zaro teng bo’lishi kerak.
   
2. 
   Zaryadlar pastki qismga yoziladi va ularning qiymatlari ham o’zaro teng bo’lishi kerak.
   

3. 
   α, _-β, ₊β, ¹n va p yemirilish va birikishlarda yadro tarkibi tegishlicha o’zgaradi.
   
4. 
   Yadro reaksiyalarining tenglamalari qisqartirilgan va qisqartirilmagan ko’rinishda tuziladi:
   

5. 
   Agar tenglamaning biror tomonida elektron _–β ishtirok etsa, uning qiymati tenglamaning qarama-qarshi tomoniga qo’shiladi.
   
6. 
   _–β yemirilishda neytron protonga aylanadi va yadrodan elektron ajralib chiqadi:
   

₊β yemirilishda proton neytronga aylanadi va yadrodan positron ajralib chiqadi:

Elektronning yadroga qulashida elektron yadrodagi proton bilan birikib neytronga aylanadi:

Yadro reaksiyalari keng qo’llaniladi. Eng ko’p qo’llaniladigan soha bu atom energiyasi sifatida. Chunki bunda juda katta energiya ajralib chiqadi. Meditsinada ⁶⁰Co izotopi rak kasalligini davolashda ishlatiladi. ¹⁴C izotopi qadimgi o’simlik va hayvonlarning yoshini aniqlashda foydalaniladi. Reaksiyalarning borish yo’nalishi nishonlangan atomlar yordamida amalga oshiriladi. Masalan, eterifikatsiya reaksiyasida.

Shuningdek, quyosh va yulduzlarda quyidagi reaksiya amalga oshadi:

T=10⁷K