I bob. Asosiy kimyoviy tushuncha va qonunlar

Mavzu: Kovalent bog’lanish.

Ta’rif:Umumiy elektron juftlari hosil bo’lishi hisobiga vujudga keladigan bog’lanish kovalent bog’lanish deyiladi.

ya’ni: A·+B·→A:B

Kovalent bog’lanish 2 ga bo’linadi.

1. 
   Qutbsiz kovalent bog’lanish
   
2. 
   Qutbli kovalent bog’lanish
   

Qutbsiz kovalent bog’lanish bir xil element atomlari bog’lanishidan hosil bo’ladi. Ular uchun NEM lari qiymati farqi (Δx) 0 ga teng.

Masalan: H₂, N₂, O₂, O₃, F₂, Cl₂, J₂, Br₂, P₄, S₈

H· + ·H→H : H :Ṇ· + ·Ṇ:→:N:::N: N≡N

H° - H°

Qutbli kovalent bog’lanishli elektromanfiyliklari bir – biridan kam farq qiladigan atomlar orasida hosil bo’ladi. Bunday bog’lanishda elektron juftlari elektromanfiyligi kichik atomdan elektromanfiyligi katta atomga siljigan bo’ladi. Qutbli kovalent bog’lanish hosil bo’lishi uchun ularning elektromanfiyliklari farqi 0-1,7 oralig’ida bo’lishi kerak.

0<∆x<1,7

Masalan: HCl molekulasini olsak:

Kovalent bog’lanishli moddalarning asosiy xossalari quyidagilar:

1. 
   Ular suyuq va gaz moddalar, ba’zan qattiq moddalar hisoblanadi.
   
2. 
   Ularning suyuqlanish va qaynash temperaturasi past.
   
3. 
   Ular issiqlik va elektr tokini o’tkazmaydi yoki yomon o’tkazadi.
   
4. 
   Kovalent bog’lanish deyarli barcha organik moddalar uchun xos hisoblanadi.
   

Kovalent bog’lanish quyidagi xossalarga ega.

1. 
   To’yinuvchanlik xossasi.
   
2. 
   Yo’naluvchanlik xossasi.
   

Kovalent bog’lanish to’yinuvchanligi deyilganda molekula hosil bo’lishida faqat aniq sondagi atomlar ishtirok etishi tushuniladi. Masalan, H₂ molekulasi hosil bo’lishida faqat 2 ta vodorod atomi o’zaro tortishib, bog’ hosil bo’lishi, 3 vodorod esa aksincha itarilishi kuzatiladi.

H·+H·+H·=H:H+H·

Kovalent bog’lanish yo’naluvchanligio deyilganda molekulaning fazoda ma’lum shaklni egallashi tushuniladi (gibridlanish).