I bob. Asosiy kimyoviy tushuncha va qonunlar

Mavzu: Atom orbitallarining gibridlanishi.

Ta’rif:Atom orbitallarining qo’shilib, shakl va energiya jihatdan bir xil ko’rinishga kelishiga gibridlanish deyiladi.

Gibridlanish AQSh lik olim L.Poling tomonidan fanga kiritilgan. (1937)

Gibridlanish jarayonida atom orbitallarining soni o’zgarmaydi.

sp - gibridlanish

BeCl₂ molekulasi

₊₄Be 1s² 2s²→2s² 2p¹ 2ta sp orbital


Bunday gibridlanishda markaziy atom faqat ikkita sigma bog’ orqali bog’langan bo’ladi. Masalan, CO₂, N₂, CO, CS₂

sp² gibridlanish

BF₃ molekulasi

₊₅B 1s² 2s² 2p¹→2s¹ 2p²

Bunday gibridlanishda markaziy atom faqat uchta sigma bog’ orqali bog’langan bo’ladi.

Masalan, AlCl₃, , kabi molekulalar kiradi.

sp³ – gibridlanish

CH₄ molekulasi

₊₆C 1s² 2s² 2p²→2s¹ 2p³ 4 tasi sp³ orbital

Bunday gibridlanish markaziy atom 4ta sigma bog’lanish orqali bog’langan molekulada kuzatiladi.

Masalan, SiO₂, H₂SO₄, H₃PO₄, H₂Cr₂O₇

sp³d – gibridlanish

PCl₅ molekulasi

₊₁₅P 3s² 3p³→3s¹ 3p³ 3d¹ 5ta sp³d orbital

Bunda valent burchaklarning 3 tasi 120° 2 tasi 90° ga teng.

sp³d gibridlanish 5 ta sigma bog’ga ega barcha molekulalar uchun xos.

sp³d² – gibridlanish

SF₆ molekulasi

₊₁₆S 3s² 3p⁴→3s¹ 3p³ 3d²

sp³d² gibridlanish 6 ta sigma bogli barcha molekulalar uchun xos. Valent burchaklar 6 tasi ham 90° dan.

Shuningdek gibridlanishda taqsimlanmagan elektron juftlari ham ishtirok etadi.

Organik moddalarda uglerod oddiy bog’lar orqali bog’langan bo’lsa sp³, bitta qo’shbog’ orqali bog’langan bo’lsa sp² va uchbog’ yoki ikkita qo’shbog’ orqali bog’langan bo’lsa sp gibridlanish holida bo’ladi.

π – bog’lar gibridlanishda ishtirok etmaydi(ilovaga qarang).