I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

A
vitamini birlamchi spirt - retinol bo'lib, uning umumiy formulasi 
C
20
H
30
O
 
va strukturasi quyidagicha: 
A
vitamini juda reaktiv moddadir. Yuqori to'yinmaganlik darajasi tufayli u 
havo bilan oson oksidlanadi va biologik faolligini yo'qotadi. 
A
vitamini yog'larni 
oksidlash jarayonida hosil bo'lgan gidroperoksid bilan oson oksidlanadi. 
Kislorodsiz muhitda 
A
vitaminining faolligini yo'qotmasdan 120
0
C gacha 
qizdirish mumkin, ammo 130
0
C haroratda uning faolligi yo’qoladi. 
A
vitamini 
turli xil erituvchilarda yaxshi eriydi. 

---

265 
Gidrogenizatsiya paytida 
A
vitamini vodorod bilan to'yinadi va natijada 
faolligini yo’qotadi. Ishqoriy metall gidroksidining spirtli eritmalari unga sezilarli 
ta'sir ko'rsatolmaydi. Qisqa to'lqinli nurlanish 
A
vitamini inaktivatsiyasini keltirib 
chiqaradi. To'lqin uzunligi 365 nm bo'lgan ultrabinafsha nurlar ayniqsa kuchli. 
A
 
vitaminining turg’unligi turli xil yog'larda turlicha bo'lib, turli kislotalar bilan 
eterifikatsiyalashtirilgandan keyin uning turg’unligi yanada oshadi. 
Tabiatda 
A
vitaminidan tashqari erkin
 
va
 
eterifikatsiyalangan holatlarda 
A
2
vitamini va 
A
provitamini uchraydi. 
4.3.7.3.
E 
 guruhi vitaminlari (Tokoferollar) 
E
guruhidagi vitaminlar - bu reproduktiv (ko’payish) organlarning faoliyatini 
tartibga soluvchi moddalardir. Ular tokoferollar deb ataladigan yuqori molekulyar 
og'irlikdagi tsiklik spirtlardir. Tokoferollar turli xil miqdorda o'simlik moylarida 
uchraydi. Ayniqsa, bug'doy urug'i moyi, makkajo'xori va boshqa donlarning yog'-
moylari ularga boydir. O'simliklarda tokoferollar ko'pincha karotinoidlar va 
xlorofillarga hamroh bo'ladi. Hayvonlarning yog'larida tokoferollar oz miqdorlarda 
uchraydi, baliq moylarida esa deyarli yo'q. 
Tokoferollarning yettita shakli ma'lum. Ulardan to'rttasi (α, β, γ, δ) urug'lar 
va mevalarning yog'-moylarida bo'ladi; 
ℇ
va ξ shakldagilari esa donli ekinlarning 
lipidlarida topilgan. 
Ko'rsatib o’tilgan tokoferollarning izomerlaridan α –tokoferol (