I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

sovunlanmaydigan moddalar, yog` kislotalarining umumiy miqdori, erkin yog` 
kislotalari miqdori, glitseridlar, glitserin miqdori
ni aniqlash usullari qo`llaniladi. 
Odatda analiz sovunlanmaydigan moddalar va yog` kislotalarining umumiy 
miqdorini aniqlashdan boshlanadi. Yog`lar 
NaOH
yoki 
KOH
spirtli eritmalari 
yordamida sovunlantiriladi va sovunlanmaydigan moddalar 50% li spirtli 
eritmadan petrol (neft) efiri yordamida ekstraktsiyalanib ajaratiladi. 
Sovunli eritmadan spirt haydalgandan keyin mineral kislotalar yordamida 
yog` kislotalari ajratib olinadi, so`ngra petrol yoki dietil efiri yordamida 
ekstraktsiyalanadi. Bunda yog`dagi yog` kislotalari umumiy miqdori, ya`ni ham 
erkin, ham bog`langan yog` kislotalari aniqlanadi. 
Erkin yog` kislotalarini aniqlashda yog` sovunlantirilmaydi balki 
gidroksidning spirtli eritmasi yordamida neytrallantiriladi. 
Yog` kislotalari miqdori
ni kislota soniga qarab va tekshirilayotgan yog`ning 
taxminiy yog` kislotalari tarkibini bilib turib, quyidagi formula yordamida 
hisoblash mumkin: 
100
%


НС
КС
ЁК
, 
Bunda
KC
 
– yog`ning kislota soni;
HC
– yog`dan ajratib olingan yog` kislotalarining neytrallanish soni. 
Yog`dagi glitseridlar miqdori (ATsG)
quyidagi ayirmaga asosan 
hisoblanadi: 
ATsG = (100 - e.yo.k. - s.m.), % mas. 
Bunda
e.yo.k
.- erkin yog` kislotalari miqdori, 
%
mas.; 
s.m.
– 
sovunlanmaydigan moddalar miqdori, 
%
mas. (massaviy foiz 
hisobida). 
Yog`dagi glitserin miqdori (G)
efir soni (
EC
)ga asosan quyidagi formula 
bo`yicha hisoblanishi mumkin: 
%G = 0,547 EC 

---

274 
Lekin yog`da mono- va diglitseridlarning ma`lum miqdorda mavjudligi 
ushbu hisoblashdagi xatoliklarga sabab bo`lishi mumkin. Shuning uchun 
birmuncha aniq natijalarga glitserinni bevosita aniqlash yo`li bilan erishiladi. Bu 
maqsadda qo`llaniladigan bir qator usullardan glitserinning nordon (kislotali) 
muhitda yodat kislotasi ta`sirida oksidlanishiga asoslangan usul keng tarqalgan: