I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

1.6.4.
 
Urug’ massasining fizik-kimyoviy xossalari
Urug’larning fizik-kimyoviy xossalariga sorbtsion, gigroskopik, termofizik 
va boshqa xossalar kiradi. Ularning qiymati urug’larni saqlash sharoitlari va 
ularga ishlov berish texnologik usullariga bog’liq bo’ladi. 
Termofizik xossalar
. Ulardan eng muhimlari issiqlik sig’imi, issiqlik, 
harorat va namlik o’tkazuvchanlik hisoblanadi. 
Urug’larning issiqlik sig’imi
ularning kimyoviy tarkibiga bog’liq va 
additivlik qonunga bo’ysunadi. Lipidlarning issiqlik sig’imi 2,05 kj /(kg 
. 
K); 
oqsillar va uglevodlarniki 1,03 kj /(kg 
. 
K); tsellyulozaniki 1,35 kj /(kg 
. 
K). 
Suvning issiqlik sig’imi yuqori bo’lganligi sababli urug’lar namligi ortishi bilan u 
ham ortadi.
Kungaboqar urug’ining issiqlik sig’imi 1,51; nashaniki – 1,54; zig’irniki – 
1,65; kanakunjutniki 1,85 kj /(kg 
. 
K). 
Urug’ massasining past issiqlik o’tkazuvchanligi unda havo miqdorining 
kattaligi bilan asoslanadi. Urug’larning o’zi birmuncha katta issiqlik 
o’tkazuvchanlikka ega. Bu 14 - 22 
.
10
-5
kVt/(m
.
K) bo’lib, temirnikidan 500 
marta, misnikidan 2,5 - 3 ming marta kam. Urug’ massasining issiqlik 
o’tkazuvchanligi namlashda keskin ortadi.
Urug’ massasida haroratning o’zgarish tezligi – harorat o’tkazuvchanligi - 
harorat o’tkazuvchanlik koeffitsienti bilan tavsiflanadi. Moyli urug’lar uchun u 
6,15 – 6,85 
.
10
-4
m
2
/s ga teng, ya’ni havonikidan 100 marta kichik va 20
o
C
haroratdagi suvnikiga teng. Urug’ uyumi katta harorat inertsiyasiga ega. Urug’lar 
uyumi saqlashga qo’yilgan vaqtda ega bo’lgan haroratini bir necha oy saqlab 
turishi mumkin va bu urug’larning o’z -o’zidan qizishiga sabab bo’ladi.