I – kimyodan asosiy tushunchalar

6) Peroksidlar – Na₂O₂,K₂O₂,MgO₂,CaO₂,H₂O₂
7) Supperoksidlar – K₂O₄,Na₂O₄,KO₂
OKSIDLARNI OLINISHI.
1) oddiy moddalar kislorod ishtirokida yonishi.
M; Na + O₂ → Na₂O C + O₂ → CO Al + O₂ → Al₂O₃ P + O₂ → P₂O₃
2) murakkab moddalarni yonishi natijasida.
M; NH₃ + O₂ → NO + H₂O CH₄ + O₂ → CO₂ + H₂O
PH₃ + O₂ → P₂O₅ + H₂O SiH₄ + O₂ → SiO₂ + H₂O
3) murakkab moddalarni parchalab (tuzlar,asoslar,kislotalar)
M; Fe(OH)₃ → Fe₂O₃ + H₂O NaHCO₃ → Na₂CO₃ + CO₂ + H₂O H₂SO₃ → SO₂ + H₂O
OKSIDLARNING XOSSALARI.
Fizik xossalari – oksidlar agregat xolatiga ko’ra uch turga bo’linadi;
Gaz – CO₂, SO₂, NO₂, CO, N₂O Suyuq – H₂O, SO₃ Qattiq – K₂O, Na₂O, Fe₂O₃
Kimyoviy hossalari.
1) Kislotali oksidlarga suvning ta’siri:
SO₃ + H₂O → H₂SO₄ CO₂ + H₂O → H₂CO₃
2) Kislotali oksidlarga asoslarning ta’siri:
SO₂ + KOH → K₂SO₃ + H₂O CO₂ + KOH → K₂CO₃ + H₂O
3) Asosli oksidlarga suvning ta’siri:
Na₂O+H₂O→ NaOH K₂O+ H₂O→ KOH
4) Asosli oksidlarga kislotalarning ta’siri:
Na₂O+HCl→ NaCl + H₂O K₂O + HCl → KCl + H₂O
5) Kislotali oksidlar va asosli oksidlarning o’zaro ta’siri:
Na₂O + CO₂ → Na₂CO₃ K₂O + CO₂ → K₂CO₃
6) Amfoter oksidlarga kislotalar va ishqorlarning ta’siri:
BeO +HCl → BeCl₂ + H₂O BeO + H₂SO₄ → BeSO₄ + H₂O


II-ASOSLAR.


Asoslar deb – metal atomi va bir yoki bir nechta gidrokso guruhdan tashkil topgan murakkab moddalar.
Umumiy formulasi Me(OH)_n
Bu yerda; Me – metal n – metal valentligi
ASOSLARNING NOMLANISHI.
1) o’zgarmas valentli metallarda metal nomiga gidrokso guruh qo’shib nomlanadi.
M; KOH – kaliy gidroksid Ca(OH)₂ – kalsiy gidroksid Al(OH)₃ – alyuminiy gidroksid
2) o’zgaruvchan valentli metallar uchun metal nomidan keyin metal valentligi rim raqamida qavs ichida keyin gidroksid so’zi qo’shib nomlanadi.
M; Cu(OH)₂ – mis (II)-gidroksid. CuOH – mis (I)-gidroksid. Fe(OH)₃ – temir (III)-gidroksid.
3) metal nomiga gidrokso guruh sonini grekcha sonlarda ifodalanishini qo’shib ham nomlash mumkin.
M; Al(OH)₃ – alyuminiy trigidroksid Cu(OH)₂ – mis digidroksid KOH – kaliy monogidroksid

Suvda eriydigan asoslar kuchli teriga tegsa terini kuydirish (o’yish) xususiyatiga ega shuning uchun o’yuvchi ishqorlar deyiladi.

M; KOH – o’yuvchi kaliy NaOH – o’yuvchi natriy Ca(OH)₂ – o’yuvchi kalsiy
Amfoter gidroksidlar – ham kislota ham asos hossasiga ega bo’lgan gidroksidlar.
Bularga; Al(OH)₃,Zn(OH)₂,Be(OH)₂,Cr(OH)₃,Fe(OH)₃


ASOSLARNI OLINISHI.