I – kimyodan asosiy tushunchalar

1) O’rta tuzlar – kislota tarkibidagi vodorod atomlarini metal atomlariga to’la almashinishidan hosil bo’lgan tuzlar. NaCl K₂SO₄
Nomlanishi;
a) o’zgarmas valentli metallar uchun metal atomi nomi va kislota qoldig’i nomi qo’shib aytiladi
M; NaCl - natriy xlorid MgSO₄ - magniy sulfat Al(NO₃)₃ - alyuminiy nitrat.
b) o’zgaruvchan valentli metallar uchun metal atomi nomi uning valentligi (rim raqamida qavs ichida) so’ng kislota qoldig’i nomini aytib nomlanadi.
M; CuSO₄ – mis(II)-sulfat FeCl₃ – temir(III)-xlorid Cr(NO₃)₃ – xrom(III)-nitrat
Nordon tuzlar – kislota tarkibidagi vodorod atomlarini qisman metal atomlariga almashinishidan hosil bo’lgan tuzlar.
M; NaHSO₄ Ca(HCO₃)₂ KHS
Nordon tuzlarni bir negizli kislotalar hosil qilmaydi.
Nomlanishi.
a) metal o’zgarmas valentli bo’lsa metal nomi va kislota qoldig’i o’rtasiga gidro yoki digidro qo’shimchalari qo’shib nomlanadi.
M; KHSO₄ – kaliy gidrosulfat CaHPO_4­ – kalsiy gidrofosfat NaH₂PO₄ – natriy digidrofosfat
b) agar metal o’zgaruvchan valentli bo’lsa metal nomi valentligi rim raqamida qavs ichida va gidro yoki digidro qo’shimchalari keyin kislota qoldig’ini qo’shib nomlanadi.
M; Cu(HSO₄)₂ – mis(II)-gidrosulfat Cr(H­₂PO₄)₃ – xrom(III)-digidrofosfat
Asosli tuzlar – tarkibida gidroksid guruh saqlagan tuzlar
M; Ca(OH)NO₃ (Al(OH)₂)₂SO₄
Asosli tuzlarni tarkibida bitta gidroksid guruh saqlagan asoslar hosil qilmaydi.
TUZLARNING OLINISHI.
1) Metallarga metalmaslarning ta’siri
Na + S → Na₂S K + Se → K₂Se Na + Te → Na₂Te Ca + Cl₂ → CaCl₂
2) Metallarga kislotalarning ta’siri
Fe + HCl → FeCl₂ + H₂ K + HCl → KCl + H₂ Zn + HCl → ZnCl₂ + H₂ Ba + HCl → BaCl₂ + H₂
3) Asosli va amfoter oksidlarga kislotalarning ta’siri
Na₂O + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + H₂O CaO + H₂SO₄ → CaSO₄ + H₂O
4) Asoslarga kislotalarning ta’siri
Cu(OH)₂ + HCl → CuCl₂ + H₂O Cr(OH)₂ + HCl → CrCl₂ + H₂O
5) Amfoter oksidlarga ishqorlarning ta’siri
BeO +KOH → K₂BeO₂ + H₂O BeO + NaOH → Na₂BeO₂ + H₂O
6) Kislotali oksidlarga ishqorlarning ta’siri
NaOH + Cl₂O₅ → NaClO₃ + H₂O KOH + Cl₂O₅→ KClO₃ + H₂O