Hzamatjon RfiHlmqu kompyuter imvistikasi asoslar I иЛК: 519. 711 32. 973 R33

Hzamatjon RfiHlMQU
KOMPYUTER IMVISTIKASI ASOSLAR

IиЛК: 519.711
32.973
R33
Rahimov A. Kompyuter lingvistikasi asoslari I A. Rahimov; mas'ul munarrir A. Nurnionov; O'zR Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi, Andijon davlat imivcrsiteti. - Т.: Akademnashr, 2011. - 160 b.
BBK 32.973я 73 t-81,2-4я73
Mazkitv qo 'Ikmma oliy о 'quv yurtlarining 5220100-filologiya (и 'zbekfilologiyasi) la lint yo 'nalixhr 1-bosqich bakalavr talahalari, magistrantlar, tadqiqotcltilar va о 'qituvchilarga mo 'Ijallangan. Uncla kompyuter lingvtxtikaxining asosiy masalalari lahlil va talqin etilgan, shuningdtrk, kiloh xo 'ngkla kompyuter lingvistikasining layanch terminlari lug'ati (glossary) kiitirHgan.
Данное пособие предназначаю для студентик (5220100-фшюмгия (уЗбеская филология), магистрантов, исследователей н преподавателей ВУЗов. В этой книге обсуэ'рдщш и интерпретированы основные вопросы компьютерной лингвистики, а такэ/bt в конце юсиги прилоэрен словарь (глоссарий) ключевых терминов по компьютерной лингвистики.
This manual (hundbtwk) is referred to the first year bachelor-students (5220100- philology ( Uzbek philology), masters, nymtarcheFs .and techers of universities. In this b/mk basic questions of computational linguistics aie analyzed and interpreted, as wall as the dictionary (glossary) of key terms on computational linguistics is attached at the end of the book.
Mas'ul muharrir: A.Nurmonov, filologiya fanlari doktori, professor
Taqrizchilar: Sh.Shahobiddinova, filologiya fanlari doktori, dotsent, D.Nabiyeva, filologiya fanlari doktori, dotsent

TSbN 978-9943-373-92-1

Andijon davlat universiteti llmiy kengashining 2010-yil 26-noyabrdagi 3-sonli yig'ilishi qarori bilan nashrga tavsiya etilgan.
© A.Rahimov «Kompyuter lingvistikasi asoslari». «Akademnashr» nashriyoti, 2011_r^il.
SO'Z BOSHI
Jamiyatiimzda hozirgi kunda avtomatlashgan informatsion texnologiyalar va kompyuter muhim ahamiyat kasb etmoqda. Kompyuter kundan kunga jair.iyatnmgbarcha sohalariga kinb bormoqda. Bu esa yangi yo'nalishlarning yuzaga kelishiga sabab bo'lmoqda. Xususan, kompyuter texnologiyalarining tilshunos'ik fan^; uilan ^;jodiv hamKorngi naaiusida Kompyuter lingvistikasi fan shakllandi. Bu fan XX asrning 50 - 60-yillarida yuzaga kelgan bo'lib, u turlrcha nomlar bilan atalgan: hisoblash lingvistikasi, matematik lingvistika, kvantitativ lingvistika, injener lingvistikasi kabi. O'tgan yarim asr'ik vaqt mobaynida kompyuter lingvistucasi sohas.da bir qator iimiy va amaliy nati- ialarga erishilgan: labi'y r.lda avtomatik ta^rj^;ma tizimi yaratildi, matndag' ma'lumotlarning avtomat'k qidiruv izimi ishlab chiqildi, og'zaki nutqning avtomatik analizi va slntezi tizimi yara Jd. bir qator lingvistik muammolar- ni hal etuvchi kompyuter dasturlari ishlab chiqildi, inson va mashina (komp­yuter) muloqoii opLimallashtirildi, tabiiy tilni qayta ishlash (Natural Lan­guage Processing) tizimi shakllanti.ildi. Bu yo'nalishlarda sezilarli yutuqlar qoiga Kiriulgan bo'lsa-d^lekin sanalgan masalalar hali to'liq o'z yechimini topgani yo'q. Chunki inson till va tafakkuri sirli mohiyatga ega, uning biz anglamagan qiiralar' juda ko'p. Bu esa kompyuter lingvistikasi doirasida to'xtoviz i: lan'shlar olib borishni taqozo etadi.
Ma'lumki, kompyuter lmgvisdkasi fani doiracida xorijda ingliz, rus, ne- mis, fransuz, ispan tillaiida yaratilgan monografiyalar, ilmiy jurnallar, dars- l.klar miqdori xo'p. O'zbek uliaa kompyuter lingvistikasi bo'yicha izlanishlarni kuchayti ish bugungi o'zbek 'ilshunosligi oldic'agi eng dolzarb vazifalardan biridir. Shu ma'noda usnbu kitobda kompyuter lingvistikasining asosiy masala­lari tahlMga toruildi. Mual'^;f ushbu kitobni yozishda D.Jurafskiy, J.H.Marlinlarning «Speech and Language Processing», R.Grishmanning Computational linguistics», «Новое в зарубежной лингвистике» jurnali- ning 24-soi i (Компьютерная лингвистика), G.G.Belonogovning *"Компьютерная лингвистика и перспективные анформсп(ионныг технологии», Y и. (. S h с m а 1<. n n in g «Начало компьютерной лингвистики A.Nurmonovning «Struktur tilshunoslik: ildizlari va yo 'nalishlari»^ A.Po'latov, S.Muhamedovalarning «Kompyuter lingvistikasi» kitoblari va Internet saytlaridan foydalanildi.
Mazkur o'quv qo'llanma kompyuter lingvistiicasi asoslarini tashkil etuv­chi masalalarga bag'iohlangan, shuningdek, unda kompyuter lingvistikasi­ning tayanch tushunchalari lug'ati (glossariy) ham keltirilgan.
A.Nurmonov, filologiya fanlari doktori, professor