Hzamatjon RfiHlmqu kompyuter imvistikasi asoslar I иЛК: 519. 711 32. 973 R33

Mantiqiy kategoriyalar
Tilning graimnatik unsurlari
Subyekt	Ega
Prfidikat	Kesim
Obyekt	To'ldiruvchi
Atribut	Aniqluvchi
Predmel, hodisa	Ot so'z turkumi
Jarayun (harakat, holat)	Fe'l so'z turkumi
Sifat	Sitat so'z turkumi
Miqdor	Son so'z turkumi son kategonyasi
Boqiovchiiar munosabatlar	Ko'makchilar, bog'lovchiia^r, kelishik kateaoriyasi

Til tafakkur bilan chambarchas bog'liq bo'lib, fikrni moddiylashtiradi- gan, MShilarning fikr almashisluni ta'minlab beradigan quroldir. Til bilan tafakkur b'r-bn.m taqozo etadigan ajralmas hodisadir. Tilsiz tafakkur bo'lmagamdek, til ham tafakkursiz bo'lmaydi. Tafakkur irtsort oliy nerv sistemasiuing, ya'ni bosh miyaning faoliyati bo'lib, so'a^ so'z b,rilcmalari va gaplarda o'z lfodasini topad Har qanday fikr so'zlarda o'z ifodasini topmaguncha, ya'ni so'zlardan tarkib topgan ifoda qohoiga tushmaguncha yuzaga chiqmaydi. Fikrning voqeligi, uning mavjudiigi tilda namoyon bo'laui. Demak, fikr tilda voqelashadi, tilda mavjud bo'ladi.

Tafakkurnu g reprezentatsiyasi til hisoolanadi. Ong amalda til formasi- da mavjud Garch, til bil tn tafakkur bir-bii i bilan bevosita bog'liq ajralmas biilikm 'ashkil qilgan bo'lsa-da, ammo ularni aynan bir hodisa deb tushu- nish noto'g'ri. Til bilan tafakkur murakkab, qarama-qarshiliklarga boy bo'lgan dialektik birlikm tashkil etadi. Til fonetika, grammatika qonunlari asosida tashkil topgan matcri.il hodisa bo'lsa, tafakkur obyektiv borliqmng inson rniyasida aks etisluning oli> formasi sifatida ideal hodisadir. Til qo­nunlari bilan tafakkur qonum\ atlarming tuzilishi va rivojlanishi bir xil emas. Tilr rig qurilish qonunlarim grammatika fani o'rganadi. Tafakkur qonun lari va birl.klaii esa mantiqda o'rganiladi. Grammatik kategoriya va man­tiqiy kategonva orasidag! munosabat ham juda murakkabdir Grammatik kategoi iyalarni mantiq, mantiqiy kategoriyalarni grammatik kategoriyalar- ga bo'ysundirr.h yoki ularni qorishtirish mumkin emas. Bu kategoriyalar ba'z.ida mos kelishi, ba'zida mos kelmasligi ham mumkin.
Kompyuter lingvistikasida inson tafakkuri va tilini modellashtirish inasalasi markaziy muammo huoblanac¹". Ya'ni sun'iy miellekt, tabiiy til- ga ishlov bcri h (NLP), lingvistik protsessorlar, kompyuter uchun tabiiy tilli ..iterfeys bo'yicha ol.b borilayotgan tadqiqotlar mantiq, grammatika, semi- otika, kompyuter texnologiyalari sohalarning ijodiy hamkorligi asosida amalga oshitilmoqda. Bu sohada juda ко p yutuqlarga erishildi, lekin hah hanuz mo'jizakor tabiiy til ham, sirli inson tafakkuri ham to'la modcllash- unlgani yo'q. Ayru shu masala- til va tafakkurm modellashunsh kompyu­ter lingvistikasi fanining istiqbolli yo'nalishi sanaladi.