Hususiy kapital hisobi va auditi

Buxgalteriya hisobi registorlari va hisobvaroqlar bog’lanishining to’g’riligini tekshirish. Mulkchilik shakli va faoliyat yo’nalishidan qat’iy nazar barcha korxonalardagi rahbar shaxslar va hisob xodimlari u yoki bu turdagi xo’jalik muomalalarini amalga oshirish va rasmiylashtirishda O’zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobi va hisobotini tartibga soluvchi qonun va nizomlarda ko’zda tutilgan talablarga rioya qilishlari lozim.
Auditorlar buxgalteriya hisobi registorlari va hisobvaroqlar bog’lanishini to’g’riligini tekshirish usuli yordamida mijoz kompaniyaning bu yo’nalishdagi holati qonuniy xujjat talablarga qay darajada javob berishi, hamda ularni qo’pol ravishda buzish holatlarning mavjud yoki mavjud emasligi to’g’risida fikr yuritish imkoniga ega bo’ladilar.
Bu usulning maqsadi buxgalteriya hisobi tizimi bo’yicha yuzaga keladigan quyidagi savollarga javob topishdan iborat:
1) buxgalteriya hisobi registrlaridagi yozuvlar tegishli xujjatlar va hisob-kitoblar bilan tasdiqlanganmi?
2) buxgalteriya yozuvlari va hisobvaraqlari bog’lanishi to’g’ri tuzilganmi?
3) sintetik hisobvaraqlardagi ma’lumotlar bosh kitob, balans va hisobot ma’lumotlariga mos tushadimi?
4) hisob registrlariga kiritilgan o’zgartirishlar qoidalardan chetga chiqmaganmi vxk.
Voqelikka huquqiy baho berish. Auditor bu usuldan shubhali xo’jalik muomalalariga duch kelganda ularni korxonaning nizomi, harakatdagi qonunlar va xukumat qarorlariga zid emasligini tekshirishda foydalanadi. Tekshiruv jarayonida qonunga xilof muomalalarning mavjudligi yuzaga chiqsa auditor ularni amalga oshirishga ruxsat bergan va bevosita ijro etgan shaxslarni aniqlaydi hamda bu nojo’ya harakatlar ortida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan holatlarga huquqiy baho beradi.
Ushbu vokelikni tasdiklovchi xujjatning but qolishiga shubha tug’ilsa, auditor uni xulosa chiqargunga qadar o’z saqlovida ushlab turadi.
2-gurux. Ikkinchi darajali ishonchlilikka ega bo’lgan dalillar olish imkonini beruvchi usullar.
Bularga tekshiruv jarayonida ikkinchi va uchinchi shaxslar, yoki ular tomonidan taqdim qilingan xujjatlar ishtirok etadigan va natijada aniqligi juda yuqori bo’lmagan dalillar olish imkonini beruvchi usullar kiradi. Bu guruxga quyidagi usullarni kiritish mumkin:
■ ekspert ishidan foydalanish;
■ laboratoriya tekshiruvlarini amalga oshirish;
■ rasmiy so’rov;
■ tashqi tasdiqnoma;
■ tahliliy tartib-taomillar;