Hususiy kapital hisobi va auditi

Laboratoriya tekshiruvlarini amalga oshirish. Auditor bu usuldan mijoz kompaniyada ishlab chiqarishda foydalanilayotgan hom-ashyo va materialar hamda tayyor mahsulot va chiqindilarning texnik ko’rsatkichlarini buzib aks ettirilayotganligi to’g’risida ma’lumotga ega bo’lsa yoki bu borada unda shubha tug’ilgan holatda foydalanishi mumkin. Bunda ob’ektning fizik va kimyoviy xususiyatlari o’rganiladi. Masalan, paxtaning namliligi, iflosliligi; tolaning uzunligi va pishiqligi; chigitning iflosliligi, tukliligi va yog’lilik darajasi; o’simlik yog’ining yonish darajasi va boshqalar. Bularni o’rganib chiqish natijasida mahsulot sifatining pasayishi, yaroqsiz mahsulot ulushining ortishi, chiqindilar chiqishining ko’payishi sabablari va sababchilari hamda buning natijasida kompaniyaga yetkazilgan zarar miqdorini aniqlash imkoni yaratiladi.
Rasmiy so’rov. Rasmiy so’rov tadbirkorlik sub’ekti doirasida yoki uning tashqarisida bo’lgan ma’lumotga ega shaxslardan ham moliyaviy ham nomoliyaviy ma’lumotlarni izlashdan tashkil topadi. Rasmiy so’rovdan boshqa audit tartib-taomillariga qo’shimcha tarzda audit mobaynida keng qamrovli foydalaniladi. Rasmiy so’rovlar rasmiy yozma so’rovlardan norasmiy og’zaki so’rovlar kengligida bo’lishi mumkin. Rasmiy so’rovlarga nisbatan javoblar auditorni oldin ega bo’linmagan ma’lumotlar bilan yoki tasdiqlovchi auditorlik dalili bilan ta’minlashi mumkin. Muqobil tarzda, javoblar auditor ega bo’lgan boshqa ma’lumotlardan ahamiyatli tarzda farq qiladigan ma’lumotlarni, masalan, nazoratlarning rahbariyat tomonidan chetlab o’tilishining ehtimoliga tegishli ma’lumotlarni ta’minlashi mumkin. Ayrim holatlarda, rasmiy so’rovlarga nisbatan javoblar auditor uchun qo’shimcha audit tartib-taomillarini o’zgartirish yoki amalga oshirish asosini ta’minlaydi.
Tashqi tasdiqnoma. Tashqi tasdiqnoma qog’oz shaklda yoki elektron yoki boshqa vosita orqali uchinchi tomondan (tasdiqlovchi tomon) auditor uchun to’g’ridan-to’g’ri yozma bildirishnoma sifatida auditor tomonidan olingan auditorlik dalilini aks ettiradi. Bu usuldan auditor mijoz kompaniyadagi ayrim xujjatlarning va xo’jalik muomalalarining to’g’riligiga shubha tug’ilgan va undagi ma’lumotlarni uchinchi shaxslar tomonidan tasdiqlab olish zaruriyati yuzaga kelgan holatda foydalanishi mumkin. Uning yordamida ayrim xujjatlardagi ma’lumotlarga o’zgartirish kiritish, ularni qalbaki xujjatlar bilan almashtirib quyish, xo’jalik muomalalarini buxgalteriya hisobida qisman yoki to’liq buzib ko’rsatish kabi harakatlar oqibatida yuzaga kelgan qonunga zid holatlarni va ularning moddiylik darajasini aniqlash mumkin.