Huquq tushunchasi va ta’rifi

Huquq tushunchasi.
Huquq – davlat tomonidan belgilangan yoki ruxsat etilgan va uning kuchi bilan bilan himoya qilinadigan umummajburiy hulq-atvor qoidalarining majmuidir. Huquq ijtimoiy normalar tizimida muhim o‘rinni egallaydi.va quyidagi ehtiyojlar natijasida vujudga keladi:

• 
  Davlat paydo bo‘lib, kishilar muayyan hududda yashashi natijasida ularning yangi birligi – xalqning shkllanishi va yangi munosabatlarni tartibga solish zaruriyati bilan;
  
• 
  Sinflar o‘rtasida vujudga kelgan o‘zaro jiddiy munosabatlarni mavjudligi sharoitida yagona tartibni o‘rnatish zarurati bilan;
  
• 
  O‘zaro hamkorlik, qo‘shnichilik munosabatlarini o‘rnatish hamda harbiy nizolarni tinch yo‘l bilan hal qilish zaruriyati bilan;
  

Huquqning ijtimoiy normalarning boshqa turlari bilan farq qiluvchi tomonlari:

• 
  Xuquqning paydo bo‘lishi va amal qilishi davlatning paydo bo‘lishi va mavjud bo‘lishi bilan uzviy bog‘liq;
  
• 
  Faqat huquqqina barcha jamiyat a’zolari uchun umummajburiy normalar tizimidir;
  
• 
  Huquqning bajarilishi davlat tomonidan ta’minlanadi;
  
• 
  Huquq davlat tomonidan o‘rnatiladi;
  
• 
  Xuquq rasmiy shaklda – qonunlarda ifodalanadi. Unga shaklan aniqlik xos. Unda huquq va majburiyatlar aniq va tushunarli qilib belgilangan bo‘ladi.
  

“Huquq” - iborasi ikki ma’noda qo‘llaniladi. Obyektiv huquq – umummajburiy xulq- atvor qoidalarining yig‘indisidir. Subyektiv huquq – muayyan jisioniy yoki yuridik shaxsga tegishli bo‘lgan huquq. Masalan: fuqaroning avtomilga bo‘lgan mulk huquqi.
Subyektiv huquq yuridik jihatdan shaxs erkinligini ta’minlaydi, unga mustaqillik beradi va tashabbus ko‘rsatishga imkon yaratadi. Subyektiv huquq obyektiv huquqqa asoslanadi, obyektiv huquq bo‘lmasa, subyektiv huquq ham bo‘lmaydi.
Huquqning mohiyati - uning ijtimoiy qadr-qimmati bilan belgilanadi, ya’ni uning shaxs uchun, jamiyat uchun qanday ahamiyatga ega ekanligini anglovchi kategoriyadir.