Hujayra va gen ingenerligi

Tipik plazmida. Tipik R – plazmidalar modul tizimini 72 – rasmda keltirilgan.

Ularning 50% nukleoproteid F - plazmida uchastkalaridan biriga o’xshash. U o’z tarkibiga konyugatsiya uchun (tra) zarur bo’lgan genlarni oladi. F – o’xshash qismida tetrasiklikga turg’unlikni ta’minlovchi genlar bo’ladi. R – plazmidaning ikkinchi qismi F – ga o’xshamaydi va antibiotiklar (streptomitsin, sulfanilamid, xloromfenikol va kanamitsin) ga rezistentlik genini tutadi. Plazmidalar o’zaro modullar orqali almashinishi mumkin, bunga antibiotiklarga nisbatan rezistentlik genining tezda tarqalishi misol bo’ladi. Bakteriyalar genetikasini o’rganish nukleotidda ularda xolatlanuvchi elementlar aniqlanib, u genertion ketma – ketliklar (IS) va transpozonlar deyiladi. Ular nafaqat plazmidalar o’rtasida balki plazmida va hujayra genomlari, hattoki bakterial genom o’rtasida ham harakatlana oladi.
IS – elementlar va bakteria transpozonlari
IS – elementlar bu – DNK segmentlari bo’lib, bir lokalizatsiya qismidan boshqasiga ko’chish mumkin (73 – rasm).
73 – rasm

Ular faqat ko’chishi transpozitsiyasi uchun zarur genlarni tutadi. Ular uchlarida maxsus ketma – ketlik invertirlangan qaytarishlarni tutadi. DNK dagi yangi ketma – ketlikka qo’shilganda IS – elementlar kichik duplikatsiyani yuzaga keltiradi. E.coli dagi tipik IS - elementlar 11 – jadvalda berilgan.
11 – jadval
E.coli ning tipik IS elementlari

IS	N.p.larning summar uzunligi	Inventirlangan qaytarilishlar uzunligi n.p.	Dupliterlangan nishon uzunligi n.p.	Joylashishi
IS1	768	23	9	E.coli xromosomasi 19 nusxa R6 plazmida, 2 nusxa Shigella dysenteria 40 nusxa
IS2	1327	41	5	E.coli xromosomasi 0-12 nusxa, R6, 1 nusxa, F – plazmida, 1 nusxa
IS4	1426	18	11	E.coli xromosomasi: 1-2 nusxa
IS10	1329	23	9	R -plazmida

Transpozonlar: (Tn – elementlar) deb DNK ning shunday segmentlari nomlanadiki, ular xam IS - elementlar xossalariga ega bo'ladi, biroq transpozitsiyaga to'g’ridan – to'g’ri aloqasi bo'lmagan genlarni ham tutadi (antibiotiklarga turg’unlik geni, toksinlar geni) transpozonlar uchun plazmidalarda mavjud genlar harakterli. Transpozonni 2 ta o’zaro yaqin joylashgan IS - elementi hosil qilishi mumkin. Turli strukturaga ega transpozonlar 74 – rasmda keltirilgan.