Hujayra va gen ingenerligi

Adabiyotlar:

1. 
   DavranovQ. D. Sanoat mikrobiologiyasi. Toshkent. 2012. 187 b.
   
2. 
   Коничев А.С. Себастьянова Г.А. Молекулярная биология. Москва. «Академия” 2003с.
   
3. 
   Щелкунов С.Н. Генетическая инженерия Новосибирск. «Сибирское университетское издательство» 2004. 494с.
   
4. 
   M.N.Valixonov, S.N.Dolimova, G.B.Umarova, P.Mirhamidova. Biologik kimyo va molekulyar biologiya (2-qism Molekulyar biologiya). <>
   
5. 
   Вахабов А.Х., Щуригин В.В. Вирусы человека и животных. Ташкент. «НУУз» 2013. (щттп://www.ТДПУ.либрарй.уз/ )
   
6. 
   Tursunboeva G.S. «Mikrobiologiya va qishloq xo`jaligi biotexnologiyasi» fanidan ta’lim texnologiyasi. T.: 2010.http://www.TDPU.library.uz/ )
   
7. 
   Mirxamidova P, , Zikiryayev A. Biologik kimyo va molеkulyar biologiya (1-qism) Darslik. Toshkеnt. Navro’z. 2018 y
   
8. 
   Mirxamidova P, D.B.Boboxonova, Xidirov M. Hujayra va gеn injеnеriyasini o’qitishda pеdagogik tеxnologiyalar. Uslubiy qo’llanma. Toshkеnt – 2018.
   

Internet saytlari
1.http://www.microbiology.ru/cmac/
2. http://www.study/online/ks/ua/
3. http://journal.issep.rssi.ru
4.http://novsu-micr.narod.ru/
5.http://www.obolensk.org/
6.http://www.chemport.ru/microbiology.shtml
7.www.sibpatent.ru,
8. www.kubnet.ru.
9. www.pereplet.ru.

5-mavzu: Yuksak o`simliklarning sun’iy hujayralarini yaratish

O’simliklarni sog‘lomlashtirishning nazariy asoslari.
Qishloq xo‘jalik ekin navlarini doimiy ekilishi tufayli navlarni mahsuldorlik ko‘rsatkichlari, mahsulot sifati pasayib boradi. Bu agrotexnika, tashqi muhit faktorlari va mutatsiya tufayli qimmatli sifat belgi va xususiyatlari o‘zgarib ketadi. Shuning uchun har qanday qishloq xo‘jalik ekin navlarini uzluksiz ravishda urug‘lik materiali yangilab turiladi.
Urug‘chilikda nav yangilash va nav almashtirish tushunchalari mavjud. Nav yangilashda navlarni urug‘lik materiali turli usullar bilan yangidan yetishtiriladi. Nav almashtirishda esa navni butunlay ishlab chiqarishdan olib tashlab, o‘rniga boshqa yangi hosildor sifatli mahsulot beradigan navni joriy etish bilan amalga oshiriladi.
Ekin navlarini yangilashda odatda tanlash asosida ularni reproduksiyali urug‘lik dalalaridan maxsus uslub asosida tanlab yetishtiriladi. Тanlash ko‘z bilan chamalab, laborotoriya tahlillari asosida amalga oshiriladi. Bunda o‘simlik navlarini sog‘lomligiga e’tibor beriladi. Bir necha yil ekilishi tufayli virusli, bakteriyali, zamburug‘li kasalliklari bilan kasallanib, nav aralashmalari bilan aralashib ifloslanib hosildorligi, mahsulot sifati pasayib boradi. Shu tufayli ekin navlarini doimiy ravishda tanlash asosida (odatdagi usul) yoki biotexnologik usulda sog‘lom hujayralaridan o‘stirish asosida sog‘lomlashtirib (yoshartirib) turish lozim.
Sog‘lom, erkin o‘suvchi apikal meristema to‘qima hujayralarini ajratib olish murakkab jarayon.
Qishloq xo‘jalik ekin navlarini biotexnologik usul bilan sog‘lomlashtirishda sog‘lom apikal meristema to‘qima hujayralaridan o‘stirish bilan amalga oshiriladi. Bu kartoshkachilikda viruslardan xoli elita urug‘chiligini tashkil etishda keng qo‘llanilib kelinmoqda. Navlarni elita urug‘lik tuganaklari yangilanib turiladi.
Bunda o‘simliklarni erkin ko‘payuvchi hujayralarini ajratib o‘stirish lozim. Erkin ko‘payuvchi hujayralar o‘simliklarni ildiz uchki, yosh maysa, o‘simta, mayda barg, gulqo’rgoni, o‘sish nuqtalari qismlaridan hujayralaridan mikroskop ostida 100% sterilizatsiya sharoitida ajratib olinadi.
Masalan, kartoshkachilikda kartoshka tuganaklari 22-25 ⁰Cda termostatda nishlatilib o‘simtalari olinadi va kaliy permanganatda yuviladi. Тuganak o‘simtalari mikroskop ostida maxsus boks (qurilma)da 200 marta kattalashtirilgan holda o‘simtalarni apikal meristema hujayralari ajratib olinadi.
Mikroskop ostida ajratib olingan hujayralar juda tez bo‘linayotgan bo‘ladi va o‘ta sog‘lom hamdir. Hujayralar oldindan tayyorlangan avtoklavda stirilizatsiya qilingan probirka va ozuqa muhitlarga ekiladi.
Odatda probirkalarga 5 ml dan ozuqa muhit solinadi. Har bir ekin hujayrasi uchun alohida ozuqa muhit tayyorlanadi. Kartoshka o‘simligi uchun Murasiga-Skuga ozuqa muhiti bo‘lishi kerak.