Hozirgi vaqtda qishloq xo‘jalik ekinlari ekilgan tuproqning unumdorligini va ekinlarning hosildorligini azot, fosfor, kaliyli o‘g‘itlarsiz oshirishni tasavvur qilib bo‘lmaydi

Suyuq azotli o’g’itlar olish moddiy va energetik hisoblari
Moddiy hisoblar asosida suyuq azotli o’g’itlar ishlab chiqarishdagi asosiy komponentlar sarfi aniqlanadi.
Tayyor mahsulot bo‘yicha qurilmaning belgilangan bir soatlik unumdorligiga SFK, ammiak va suvning sarfi (t/soat hisobida) quyidagicha hisoblanadi:
SFK:
bu yerda: GSUYUQ AZOTLI O’G’ITLAR – tayyor mahsulot bo‘yicha unumdorlik, t/soat;
–suyuq azotli o’g’itlar dagi P2O5 massa ulushi, %;
– SFKdagi P2O5 massa ulushi, %.
Ammiak:
bu yerda: GN suyuq azotli o’g’itlardagi azotning massa ulushi, %;
17 – ammiakning molyar massasi;
14 – azotning atom massasi.
Suv:
50 t/soat unumdorlikda 10:34:0 turidagi suyuq azotli o’g’itlar ishlab chiqarish uchun boshlang‘ich komponentlarning bir soatlik sarfi (t/soat hisobida) quyidagilarni tashkil etadi:
SFK (P2O5 massa ulushi 70%):
Ammiak:
Suv:
Issiqlik hisoblari asosida qo‘shimcha neytrallagichdagi belgilangan haroratda sirkulyatsiyalanadigan suyuq azotli o’g’itlar eritmasi miqdori ham, qo‘shimcha neytrallagichdagi belgilangan sirkulyatsiya qaytaligi sonida harorat ham aniqlanishi mumkin.
Misol tariqasida «reaktor-qo‘shimcha neytrallagich» tizimida issiqlik balansini tuzamiz hamda qo‘shimcha neytrallagichdagi belgilangan hajmda sirkulyatsiyalanuvchi eritma va suyuq azotli o’g’itlar haroratlarini aniqlaymiz.
Issiqlik kirimi, kj/soat:
superfosfat kislota bilan:
Q1 = 24300∙1,76∙80 = 3421440
bu yerda: 24300 – quvurli reaktorga beriladigan SFK, kg/soat;
1,76 – SFK solishtirma issiqlik sig‘imi, kj/kg∙K;
80 – reaktorga kirishdagi SFK harorati, OC;
ammiak bilan:
Q2 = 6100∙2,24∙50 = 683200,
bu yerda: 6100 – quvurli reaktorga beriladigan ammiak, kg/soat;
2,24 – ammiak solishtirma issiqlik sig‘imi, kj/kg∙K;
50 – reaktorga kirishdagi ammiak harorati, OC;
suv bilan:
Q3 = 19600∙4,19∙20 = 1642480,
bu yerda: 19600 – qo‘shimcha neytrallagichga kiradigan suv, kg/soat;
4,19 – suvning issiqlik sig‘imi, kj/kg∙K;
20 – suvning harorati, OC;
sirkulyatsiya eritmasi bilan:
Q4 = 500000∙2,93∙40 = 58660000,
bu yerda: 500000 – qo‘shimcha neytrallagichga qaytariladigan
sirkulyatsiya suyuq azotli o’g’itlar eritmasi miqdori, kg/soat;
2,93 –suyuq azotli o’g’itlar solishtirma issiqlik sig‘imi, kj/kg∙K;
50 – qo‘shimcha neytrallagichga qaytariladigan suyuq azotli o’g’itlar harorati, OC;
kimyoviy reaksiya issiqligi, kj/soat:
Q5 = 6100∙6200 = 37820000,
bu yerda: 6100 – quvurli reaktorga beriladigan ammiak, kg/soat;
6200 – SFKni ammoniylash issiqlik effekti, kj/kg NH3;
umumiy issiqlik kirimi quyidagini tashkil etadi, kj/soat:
Qk = Q1 + Q2 + Q3 + Q4 + Q5 = 3421440 + 683200 + 1642480 +
+ 58660000 + 37820000 = 102227000.