Hozirgi o`zbek adabiy tili (Sodda gap sintaksisi)” fanidan O`quv uslubiy мajmua

Мавзу: Ikkinchi darajali bo`laklar. Тўлдирувчиning ifodalanishi
1-topshiriq. Matndagi gaplardan тўлдирувчиlarni toping va quyidagi jadval asosida tahlil qiling:

Misol	Gap bo`lagi	Turi	Ifodalanishi	Гапнинг туzilishiga ko`ra turi

1 –variant
1. Bilmadim, tuman tarqaldimi, oy chiqdimi, bobomning yuzi yorishganday bo`ldi. (O`.X.) 2. Yong`oqdan yasalib, naqshu nigor o`ymakorlik ila jilo berilgan darvoza qarshisida bir zum nafas rostlab asta qo`ng`iroq tugmasini bosdim. (H.S.) 3. Sen avval shartimga roziligingni ayt. (T.M.) 4. Yo`lovchilar ham nonni olib, pulini savatga tashlab ketishar ekan. (A.I.) 5. Abdullatif otasining ketidan quvmadi, uch kun Sherozda qolib ketdi. (B.A.) 6. Inobat qizishib ketib, pisandaga o`tganini endi payqadi. (O.Y.) 7. Ona purhikmat, shirinsuxan bir inson! (Gazetadan)

2 –variant

1. Gulchehra “piq” etib kuldi-da, cho`zilib tugunni oldi. (O.Y.) 2. Gulsum opa o`tirishini ham, chiqib ketishini ham bilmay, lol bo`lib turgan edi. (O.Y.) 3. To`satdan eshik sharaqlab ochildi va ostonada Ertoyev paydo bo`ldi. (O.Y.) 4. U har uch qadamda bir to`xtab nafasibi rostlay-rostlay tepaga zo`rg`a yetdi. (O.Y.) 5. Mashhur qora qashqa ayg`irining chilvirini xirmondagi bolalarga tutqazdida dabdurustdan chollar bilan gaplashib turgan Komilaga yuzlandi. (O.Y.) 6. Uning ko’nli shod, ko`ksida hasrat emas, yorqin umidlar yonadi. (O.) 7. Baliqning tirikligi suv bilan. (Maqol)

3-variant

1. Yo`lchi mehmonlardan uzoqda, qo’rg`on ichidan oqib chiqayotgan ariq labida, daraxtga suyanib cho’nqaydi. (O.) 2. Bektemirga, sobiq sodda cho`ponga, komandirning fikri g`oyat yoqdi. (O.) 3. Bektemirov ertalab, soat o’nlarda, to’g`ondan qaytib keldi. (S.A.) 4. Navbatchi hamshira — sochi oq semiz xotin — Saidakbarning kelganini aytdi. (A.M.) 5. Zabardast o’zbekman - paxtakor mag`rur. (G`.G.) 6. Shaharning darvozaboni, ya’ni qo’shin boshlig`i, Bahodir edi. (O.) 7. Domlaning, Obid Yunusovning, yaxshi nasihatlarini eshitib o’tirib, bir voqea esimga tushib ketdi. (O.Y.)

4-variant

1. Men ko`p narsalarni kutaman, ammo tilshunoslik, chet tillar - g`arb va sharq tillari - folklor kafedralari, butun jahon adabiyoti tarixi kafedrasi tashkil qilishni juda ham zarur deb hisoblayman, dedim. (M.G.) 2. O`ng tomonda, taxminan yuz metrcha narida, bizning minomyotlarimiz tilga kirdi. (H.G`.) 3. Komendant - chakkalari oqara boshlagan polkovnik - konvertdagi adresni ko’rdi-yu, yordamchilaridan birini boya “to`xtatib turing” deb javob qilgan leytenantni chaqirdi. (H.G`.) 4. Mulla Abdurahmon Qo`qon safariga hozirlanarkan, ko`ngli Qo`qonda kutib turgan ulamolik shuhratiga - muftilik, qozi va a’lamlik mansabiga intilar edi. (A.Q.) 5. Hozirgi imomimiz - Mulla Abdurahmon bundan yigirma yillar muqaddam qisqagina, ahamiyatsizgina Rahmon ismi bilan atalar edi. (A.Q.) 6. Mulla Abdurahmonning sovchilari boshlab Solih Mahdumning qizi - Ra’no uchun bordilar. (A. Q.)