Hozirgi o`zbek adabiy tili (Sodda gap sintaksisi)” fanidan O`quv uslubiy мajmua

Mavzu: Uyushiq bo`laklar.
1- topshiriq. Uyushiq bo`lakli gaplardagi umumlashtiruvchi so`zlarning tagiga chizib, ularning ifodalanishi, o`rnini, ularda tinish belgilarining qo`llanilishini izohlang.
1-variant

1. Lekin Mahdum ba’zi narsalar bilan oshxonani yaxshigina mo’liqdirar, masalan: shalg’om, qovoq, lavlagi. (A.Q.) 2. Umrini, mehrini, mehnatini bolalariga ulashib yurgan bu kampir, nuragan, jimjit uyi bilan bir kungina sirlashib, o’chgan xotiralariga chiroq yoqib kelishni kanda qilgan emas. (S.Z.) 3. Mana, Husaynning do’sti amir keldi, u bir mullaning o’g’li; orqasidan qo’shni savdogarning o’g’li, aka-ukaning mushtarak do’sti, yuzlari sepkilli sariq Suri kirib keldi. (V.S.) 4. Haqiqatan, sal orqaroqda non solingan yelim xalta tutgan nozikkina, ko’hlikkina qiz, yerga boqqan ko’yi, oshiqmay kelardi. (N.N.) 5. U, dong’i ketgan xo’jalikning mashhur rahbari, shu taxlitda - tizzalari ko’ziga qo’llarini tirab o’tirishini ko’p ko’rgan, taassub qilishdan aslo o’zini tiyolmasdi. (Sh.B.)

2-variant
1. Berkinboy juvondan oshxonani, qozon-tovoqlarni ko’rsatib qo’yishni so’radi. (Sh.B.) 2. U ertalabdan bog`ga - har kuni o’rtog’i bilan uchrashadigan joyga oshiqardi. (So’zl.) 3. Komila yarim kechagacha yig’ishtirish, yuvish, ichkilik hidi biqsigan uyni shamollatish bilan ovora bo’lardi. (S.Z.) 4. Bu sevinchdanmi, azobdanmi, g’azabdanmi, o’zi bilolmas, tiliga gap kelmasdi. (S.Z.) 5. Rejalashtirilgan ishlar uch kundan so’ng: bayram tantanalari tugagach amalga oshiriladi. (Gaz.) 6. Xorazmshohlar davrida behad gullab yashnagan, ya’ni go’zal obidalari, san’at koshonalari va nafis adabiyoti bilan dong taratgan, Xorazm Muhammad Rahimxon davriga kelib qaytadan jamol ko’rsata boshlagan edi. (O’.H.)

3-variant

1. O’t balosi, suv balosi, tuhmat balosidan asrashni so’rab, yuziga fotiha tortdi. (O’.H.) 2. Muborak torgina zinadan ikkinchi qavatga - Elmiralarning uyiga chiqdi. (S.Z.) 3. Siniq oynak, ustara olib chiqdi. (Sh.B.) 4. Polda yaltirab, sochilib yotgan soatga qarab turib, Marg’uba xomush tortdi. (S.Z.) 5. Orada, sizning gapingizga kirgan men axmoq, degan ma’noda ortiga, qop-qorong’u daraxtzor qo’yniga zarda ila qarab-qarab qo’yardi. (N.N.) 6. Xolmurodning oldida past bo’yli, qorachadan kelgan, dumaloqqina kampir turardi. (S.Z)

4-variant

1. Asrasang, sog’ yursa o’zingga foyda. (S.Z.) 2. U qaynanasini quchoqlagisi, o’pgisi, ko’kragiga bosh qo’yib, erkalangisi kelardi. (S.Z.) 3. Uyga kirib kelgan qiz - Risolat, Azim boboning kenja qizi, judayam pazanda. (So’zl.) 4. Sharif hatto o’zi nechanchi kostum, nechanchi tufli kiyishini ham bilmaydi. (S.Z.) 5. Kechqurun, poda qaytar mahali, qishloqda ajib sukunat hukmron bo’ladi. (Sh.B.) 6. U do’stining ko’nglida, vijdonida, yana-da aniqrog’i, qiz bilan yigitning oralig’ida edi. (N.N.)

5-variant

1. Pastda, so’ri ostida, Yo’ldoshev bilan so’zlashayotgan O’ktam yalt etib orqasiga, g’archillagan eshikka qaradi. (O.) 2. Mahdumning hamma nuqsonini yuvib ketarlik bir jumladan so’ng yana o’z ishimizda bo’lamiz: nima bo’lganda ham Mahdum o’z zamonasining eng oldingi domlalaridan, Qo’qon aksariyatining savodxon bo’lishlariga sababchi ustozlaridan, hatto ulug’ xizmatlariga kishi yetishtirib beruvchi nodir muallimlardan edi. (A.Q.) 3. Shahnoza zinalardan tushib borarkan, vujudida allaqanday loqaydlik, karaxtlik sezdi. (O’.H.) 4. Bir mahal ko’zini ochsa, tepasida Muxtabar opa, Dilya, Rustam turishibdi. (O’.H.) 5. Mutal qayerda-dashtdami, cho’ldami, shahardami yo’qotganini surishtirib o’tirmaydi. (M.I.)