|
Kislotali yomg'ir. Ushbu turdagi zararli moddalar jiddiy e'tiborga loyiqdir. Kislotali yomg'ir - bu oltingugurt va nitrat kislota eritmalari aralashmasi. Venadagi Xalqaro amaliy tizimlarni tahlil qilish instituti tadqiqotchilarining fikriga ko'ra, hozirda yog'ingarchilikning o'rtacha kislotaligi avvalgiga nisbatan deyarli 100 baravar oshgan.
180 yil oldin "Kislotali yomg'irning" oqibati tuproq, yer osti suvlari, ko'llar, daryolarning kislotaliligi bo'lib, bu o'rmonlarga, ekinlarga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda. Natijada o'simlik va hayvonot dunyosi nobud bo'ladi.
Yerning ozon qatlami atmosferaning stratosferaga to'g'ri keladigan qatlamidir. Ushbu tabiiy himoya plyonka juda nozik: tropik mintaqada u atigi 2 mm qalinlikda, qutblarda esa ikki baravar qalinroq. Ozon qatlami ultrabinafsha nurlanishini faol ravishda singdiradi, er yuzida optimal yorug'lik va issiqlik rejimini yaratadi, bu Yerdagi tirik organizmlarning mavjud bo'lishi uchun qulaydir. Ozon qatlami Yerdagi barcha hayotni UB nurlanishining zararli ta'siridan himoya qiladi. UB nurlanishining ko'payishi saraton (teri saratoni), ko'z kataraktasi va inson immunitetining zaiflashishiga sabab bo'lishi mumkin.
Kanserogen uglevodorodlar politsiklik aromatik uglevodorodlar bo'lib, ularning eng kuchlisi 3,4 benzpiren bo'lib, ular atmosferaga ichki yonish dvigatellaridan chiqadigan gazlar, neft-kimyo va koks-kimyo sanoatidan chiqadigan chiqindilar va boshqa neft va ko'mirni yoqilg'i sifatida ishlatadigan korxonalar bilan kiradi. 3,4 benzpiren ham tamaki tutunida uchraydi. Benzopiren massaning 1-2% ni tashkil qiladi.
Atmosfera havosining kanserogen moddalar bilan ifloslanish darajasi va o'pka saratoni bilan kasallanish darajasi o'rtasidagi bog'liqlik uzoq vaqtdan beri aniqlangan. Rasmiy ma'lumotlarga ko'ra, agar 1940 yilda bronkopulmoner tizim saratoni saratonning barcha turlari orasida 12-o'rinni egallagan bo'lsa, unda 1960 yilda u 5-chi, 1980 yildan hozirgi kungacha esa 2-o'rinni egallagan. Shuningdek, ma'lum bo'lishicha, o'pka saratoni bilan kasallanish qishloq aholisiga qaraganda og'ir transport vositasi bo'lgan shaharlarning aholisi orasida yuqori.
Boshqa zararli aralashmalar. Yoqilg'i yonishi natijasida havoga uchuvchi kul, kuy va gazli yonish mahsulotlari ham kiradi. Uchuvchi kul tarkibida kremniy, kaltsiy, magniy, alyuminiy, temir, kaliy, titanium, oltingugurt bor. Qora va rangli metallurgiya korxonalari atmosferani mis kukuni, temir oksidi, qo'rg'oshin va turli mikroelementlar bilan ifloslantiradi.
Avtotransport vositalaridan chiqadigan gazlar, uglerod oksidi va azot oksidlaridan tashqari, ozon, qo'rg'oshin va sootlarni chiqaradi va ular shahar havosini ifloslantiruvchi moddalarning 70 foizidan ortig'ini tashkil qiladi.
Xlor, uglerod disulfid, vodorod sulfid, merkaptan havoga kimyoviy sanoat va neftni qayta ishlash zavodlaridan chiqadigan moddalar bilan tarqaladi.
Barcha zararli kimyoviy aralashmalar aholi salomatligiga va shaharlardagi hayotning sanitariya sharoitlariga salbiy ta'sir ko'rsatadi.
So'nggi yillarda biotexnologiya korxonalari atmosfera havosining ifloslanishida muhim o'rin tuta boshladilar. Bunday korxonalardan chiqadigan havo chiqindilari tarkibiga hayotiy mikroorganizmlar, shuningdek mikrobiologik sintezning oxirgi va oraliq mahsulotlari (antibiotiklar, aminokislotalar va boshqa mahsulotlar) bilan ifodalangan organik chang kiradi.
Mikroorganizmlarning havodagi tarkibi kun davomida ham, turli fasllarda ham o'zgarib turadi. Yilning sovuq davrida havo mikroorganizmlar tomonidan kamroq ifloslangan bo'lib, yozda ularning yuqori miqdori kuzatiladi, bu tuproqning yuqori qatlamlarining qurishi va uning zarralarining havoga oqimi ko'payishi bilan bog'liq .
Shaharlarda bakteriyalar bilan ifloslanish 1 m3 ga 30-40 mingga etishi mumkin, yashil shahar atrofi esa 1 m3 ga taxminan 1 ming. Okeanlar va qorli tog'lar ustida havo deyarli steril.
Atmosfera havosining muhiti ko'plab aerogen infektsiyalarni yuqtirish yo'lidir, ularning patogenlari etarlicha chidamli. Ko'k yo'tal, difteriya, qizamiq, qizil olov va gripp patogenlari havo orqali tarqaldi.
Tularemiya, kuydirgi, sil va boshqalar kabi kasalliklar havo yo'li bilan yuqadi. Aksirish paytida 40 minggacha mikroorganizmlarni o'z ichiga olgan mayda tomchilar hosil bo'lishi aniqlandi. Yuqtirilgan tomchilar to'xtatib turilib, uzoq masofalarga tarqalishi va epidemiologik xavf tug'dirishi mumkin. Ichki havoning bakterial ifloslanish darajasi havo almashinuvi, sanitariya holati va boshqa omillarga bog'liq. Odatda bakteriyalar soni yozda 750 dan, qishda esa 1 m3 da 150 dan oshmasa, atmosfera havosi bakteriologik jihatdan toza deb qabul qilinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
