Toshkent kimyo-texnologiya insituti shahrisabz filiali oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi va sanoat uzumchiligi fakulteti

Atmosfera havosining ifloslanishining ekologik va gigienik muammolari

Atmosfera havosi biosfera faoliyati uchun asosiy muhit bo'lib, uning asosiy tarkibiy qismlari orasidagi nisbat sezilarli darajada o'zgarmagan, ammo sanoat va ilmiy-texnika inqilobi rivoji natijasida atmosferani zararli gazlar va aerozollar bilan ifloslanish hajmini ortishiga sababchi bo’lgan. Atmosferaning yuqori darajada ifloslanishiga asosiy manba qora va rangli metallurgiya, kimyo-energetika, neft, qurilish sanoati, sellyuloza-qog'oz sanoati korxonalari va ba'zi shaharlardagi qozonxonalardir. Yildan-yilga atmosfera havosining avtomobil transportiga xos moddalar bilan ifloslanishi ortib bormoqda.

Sanoat ishlab chiqarish jarayonida hosil bo'lgan barcha ifloslantiruvchi moddalarning deyarli to'rtdan biri atmosfera havosiga kiradi. XX-asrning oxiriga kelib mamlakatda havo chiqindilarini chiqaradigan 18,6 ming korxona mavjud bolgan. Atmosferaning ifloslanishi deganda uning tarkibini tabiiy va antropogen omillar natijasida kelib chiqadigan turli aralashmalar hisobiga o'zgarishi tushuniladi.
Atrof muhitning ifloslanishi tabiiy hodisalar (vulqon otilishi, changli bo'ronlar, o'rmon yong'inlari) va sun’iy (antropogen)ga bo'linadi.
Mamlakatimizda ifloslantiruvchi moddalarning inson sog'lig'iga surunkali ta'sirini oldini olishga xizmat qiladigan zararli moddalarning havodagi o'rtacha kunlik REMK (ruxsat etilgan maksimal kontsentratsiyasi) qabul qilingan.
Hozirgi kunda insoniyat atmosfera tarkibidagi turli xil moddalarning xavfli ta'sirini boshdan kechirmoqda jumladan, aholi soni 45-50 million kishi REMK dan 10 baravar, 55-60 million kishi 5 baravar yuqori bo’lgan zararli atmosfera havosidan nafas oladi. Atmosfera havosining ifloslanishi ko'pincha azot oksidi, uglerod oksidi, formaldegid, uglevodorod va oltingugurt dioksidi kabi zararli moddalarning atmosferaga chiqarilishi bilan bog'liq.
Atmosfera havosining ifloslantiruvchi moddalar zararliligi jihatidan juda ko'p va xilma-xil bo’lib, ular havoda har xil agregat holatida uchraydi: qattiq zarralar shaklida, bug', suyuqlik va gaz shaklida bo’ladi.