Toshkent davlat iqtisodiyot

3.5. Mijozlarning mijozlari bilan munosabatlar 

Bozorga  yangi  mahsulot  chiqarishda  sanoat  marketologi  maqsadli  xaridorning 

mijozlariga  ta’sir  ko‘rsatish  zaruratiga  duch  keladi.  Masalan,  o‘z  mahsulotlarini 

muzqaymoq  ishlab  chiqaruvchilarga  sotuvchi  karton  qutilar  ishlab  chiqaruvchi 

o‘zining  yangi  qutilarini  chakana  savdogarlarga  va  hatto  iste’molchilarga  reklama 

qilib,  muzqaymoq  ishlab  chiqaruvchini  aynan  shu  qutilarni  xarid  qilishga  ko‘ndirish 

---

 

58 

 

zarur  deb  hisoblashi  mumkin.  Xuddi  shu  tarzda  aviatsion  dvigatel  ishlab 

chiqaruvchilar  odatda  o‘z  marketing  aksiyalarini  samolet  xaridorlariga  (masalan, 

aviakompaniyalarga  qaratadi),  bu  dvigatellar  o‘rnatiladigan  samolet  ishlab 

chiqaruvchilarga  emas.  Bunda  asosiy  vazifa  aviakompaniyani  u  samolet  ishlab 

chiqaruvchiga buyurtma berishidan oldin ma’lum bir dvigatel tanlashga ko‘ndirishdan 

iborat. 

Sanoat  marketingi  murakkabliklaridan  biri  mahsulotni  mijozning  mijozlariga 

sotish  va  shu  tariqa  o‘z  mijozlarining  raqobatchisiga  aylanish  zarurati  hisoblanadi. 

Mijozlarning  mijozlari  bilan  munosabat  modeli  Florian  Vangenxeym  va  Tomos 

Bayonlar  tomonidan  taklif  etilgan  model  orqali  yanada  aniqroq  tushunish  mumkin

14

. 

Modelda  “word-of-mouth”  (WOM)  tizimi,  qaysidur  firmaning  muvoffaqiyati  boshqa 

bir  firmaning  muvoffaqiyatiga  ta’sir  etishi  asosiy  masala  sifatida  ko‘rib  chiqiladi. 

WOM model tuzilishini 3.2-rasmda ko‘rsatilgan. 

Madelning  asosiy  xususiyati  mijozlarning  o‘zlari  mijoz  topadilar  degan  qoidaga 

amal  qiladi.  Bugungi  kunda  internet  tarmog‘i  va  boshqa  barcha  turdagi  aloqa 

vositalaridan bu borada foydalanish tizimi o‘ta chuqurlashib ketmoqda.  

Modelning asosiy tuzilmasi va jarayoni quyidagilar: 

N

1

  –  mijozlar  extiyojlarini  qondirilishi  WOM  tarqatuvchilarni  ko‘paytirishga 

ijobiy ta’sir ko‘rsatadi; 

N

2

  –  mijozlarning  extiyojlarini  samarali  qondirilishi  natijalari  yangi 

iste’molchilarning paydo bo‘lishiga olib keladi; 

N

3

  –  mijozlar  extiyojlarini  qondirilishi  asosan  mahsulot  va  uning  barcha 

parametrlari xisobiga amalga oshiriladi; 

N

4

  –  savdo  nuqtalarida  mijozlarni  talabini  qondirilishi    yoki  aloxida  bir  ob’ektar 

bo‘yicha  amalga  oshirilishi  WOM  tarqatuvchilarni  ko‘paytirishga  ijobiy  ta’sir 

ko‘rsatadi; 

N

5

  –  WOM    samarali  bo‘lsa,  muayyan  mijozga  tanlash  imkoniyatlarini  oshirib 

beradi; 

                                                             

14

 Florian v. Wangenheim & Tomás Bayón. The chain from customer satisfaction via word-of-mouth referrals to new 

customer acquisition. Journal of the Academy of Marketing Science. Published online: 27 April 2007 # Academy of 

Marketing Science 2007. Манба: http://web.b.ebscohost.com/ehost 

---

 

59 

 

N

6

  –  WOM  jo‘natuvchilar  mijozlardan  olgan  aniq  eksperimenti  va  ishonch  xosil 

qilishi  yangi iste’molchilarni jalb qiladi;  

N

7 

–  WOM  jo‘natuvchilar  bo‘yicha  aniq  va  mukammal  axborot  va  tizim  xaqida 

tushunchalar yangi iste’molchilarni ko‘paytiradi;