Ravshan rajabov jahon sivilizatsiyalari tarixi

Jah o n  s iv iliz a ts iy a la r i ta r ix i
Insoniyatning  ijtimoiy  taraqqiyoti  davom ida oila ham  ozgarib  bordi. 
Ilk  bor  haram   oila,  qon-qarindosh  oila, ju ft  oila  va patriarxal  oila  k o ‘ri- 
nishlari  shakllandi  Sivilizatsiyalar tarixi  neolit  davrida m onogam   (yaqin 
qarindoshlarning  bir necha avlodlarini  o ‘z tarkibiga olgan katta oila)  oi- 
lani  ijtim oiy-iqtisodiy  birlik sifatida shakllanishidan boshlandi. Yangi  si­
vilizatsiya boshlanishi  bilan oilaning tarkibi  va funksiyasi,  uning m oddiy 
va m a’naviy takror ishlab chiqarishdagi  o ‘m i  o ‘zgaradi.
O ila  ijtimoiy  qayta  ishlab  chiqarishning  maqsad  va  m ohiyati  am al­
ga oshiriladi.  Hozirgi jam iyatda uy  xo ‘jaligida foydali m ehnatning 30-40 
%  igacha sarflanadi.  Shaxsiy  tom orqa x o ‘jaligida oila iste’mol  qiladigan 
oziq-ovqatning bir qismi yaratiladi.  Uyda esa shaxsiy xizm atlar (uyni to- 
zalash, ovqat tayyorlash, kir yuvish, tarbiya, ta ’mirlash va boshqalar)ning 
asosiy  qismi  am alga  oshiriladi.O ila  korinib  turibdiki  kop’  qam rovli  ijti­
moiy funksiyalam i bajaradi. Inson individ, shaxs sifatida o ‘zining m a’na­
viy  dunyosiga  ega.  U  oiladan, jam iyatdan  axborot  oqimi  va  energiyani 
sim irib  oluvchi,  bu  oqim lam i  o ‘zgartirilgan  holda takrorlab  beruvchidir. 
Har bir kishi individual, takrorlanm as,  u hazrati  inson,  noyob qobilyatlar 
egasi qiladi. Jam iyatsiz odam yo‘q, odam siz jam iyat yo‘q. Jam iyat tarixi -  
bu k o ‘pgina odam lam ing,  ularning taqdirining, anglangan harakatlam ing 
tarixidir.  Sivilizatsiyalar tarixi, odam lar tarixi jam iyatning o ‘zgarishidagi 
bosqichlar -   bu  izchil,  to ‘la,  ziddiyatli  ham korlik  va  ko‘pgina  shaxslar- 
ning  kurashidir.  Ularning  ongi  va  faoliyatida  tarixiy  qonuniyat  yaqqol 
ko‘rinadi,  m erosiy  genotip  saqlanib  qoladi  va  boyiydi.  Insonlam ing 
maqsadli  faoliyati  tufayli  jam iyatning  bir  tarixiy  bosqichdan  boshqasi- 
ga  harakati  yuz  beradi.  Inson  ruhiyati  qadim dan  hozirgacha  o ‘rganilib 
kclinadi,  lekin  uning  ko‘p  qirralari  oxirigacha  ochilgani  yo‘q.  Yakka bir 
odam  k o 'p  qiyofali,  o ‘zgaruvchan,  b a’zida sirli  va u o ‘z xatti-harakati  va 
intilishlarini  o ‘zi yoki boshqalar tushuna olm aydi, lekin aynan m illionlab 
va  m illiardlab  individlarning ham korligi  va qaram a-qarshiligidan tarixiy 
rivojlanishning harakati yuz beradi.
2. 
S ivilizatsiya  p ira m id a sin in g   keyingi  q a v a ti  -   ish lab   c h iq aris- 
hin in g   texnologik  uslubi.  Bu  uslub jam iyatda  foydalanadigan  texnolo- 
giyalar,  ishlab chiqarishning tashkil  etilishini  shakl va tam oyillari,  ishlab 
chiqarish  vositalari  ham da  tabiiy  ishlab  chiqarish  kuchlari  to ‘plam ining 
ifodasidir.  A rxeologlar  va  tarixchilar  tomonidan  insoniyat jam iyatining 
birinchi bosqichi davrlari asosiy  xom ashyolardan foydalanib tayyorlana- 
digan (tosh, jez, tem ir) m ehnat qurollari bilan alohida davrlar farqlanadi.