Ravshan rajabov jahon sivilizatsiyalari tarixi

15

---

R.  RAJABOV
Hayot  bu  buyuk  utopiyani  inkor  qildi.  XX  asr  oxirida  kom m unizm  
ideallari og ‘ir magMubiyatga uchradi. Jahon sivilizatsiyalarining almashi- 
nuvi  konsepsiyasi  tarixiy  jarayonning  boshlanishini  aniq  chizib  beradi. 
Tarix  hisobi  neolit  inqilobidan va undan  oldingi  o ‘tish  davri-mezolitdan 
olib  boriladi.  M arksistik  chizm aga  nisbatan  tarixning  katta  bosqichlari 
aniqroq tak lif qilinadi va asosiysi  sivilizatsiyalar almashinuvi  ritmi, unga 
mos  harakatlantiruvchi  kuchlar va  qaram a-qarshiliklar  kelajakda insoni­
yat jam iyati  m avjud boMgan vaqtgacha saqlanib qoladi.
Yuqorida  ko ‘rsatilgan  tarixni  davrlashtirishga  yaqin  yondashuvni
I.M .Dyakonov  tak lif  qiladi.  U  tarixiy  vaqt  hisobini  neolit  inqilobidan 
emas,  zam onaviy  odam  Homo  Sapiensning  paydo  boMishidan  (shunga 
muvofiq, tarixning katta bosqichiga deyarli 30 m ing yil qo ‘shiladi) hisob- 
laydi.  So‘z  sivilizatsiya  to ‘g ‘risida  emas,  tarixiy  jarayonlam ing  fazalari 
(ulam i insoniyatning hayot fazalari sifatida tushunish m um kin) to ‘g ‘risida 
boradi.  Alohida  fazalar  va jahon  sivilizatsiyalari  m uddatlarining  tushun- 
chalari  va  mazmunini  tushunishda  farqlar  m avjud.  Endi  tadqiqot  o b ’ekti 
boMgan sivilizatsiya dinamikasi va tuzilishiga batafsil to ‘xtalamiz.