O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

4. Iqtisodiy xulq-atvor va tanlovni shakllanishida milliy an‟ana va qadriyatlar 
 
Jamiyatni  rivojlanishida  mamlakat  aholisi,  ularini  о‗ziga  xos  oldiga  qо‗ygan  maqsadi, 
mо‗ljali  xususiyatlari,  ma‘naviy  merosi,  an‘analari  va  ularni  murakkab  va  chuqur  о‗zaro 
bog‗liqligi,  milliy  mentalitet  va  milliy  egoizm  asosiy  rol  о‗ynaydi.  Milliy  iqtisodiy  fikr 
yuritishning  о‗ziga  xos  xususiyatlari  mavjud  bо‗lib,  milliy  yondashishda  madaniy,  ma‘naviy 
qadriyatlar, an‘analarga tayanishga meros sifatida qarash kо‗zda tutiladi. 
Sog‗lom, aql-idrok asosida milliy yondashish iqtisodiy baquvvat millatni kam quvvatlarga 
nisbatan  bosim  о‗tkazishini  inkor  qiladi.  Faqat  suveren  milliy  davlatgina  milliy  iqtisodiy 
tafakkurni  shakllantira  olishga  qodir  bо‗ladi.  Iqtisodiy  fikrlarni  rivojlanishi  tarixi  shuni 
kо‗rsatadiki, har qanday nazariya milliy ildizga ega, ya‘ni u milliy iqtisodiyotdagi dalillar asosida 
yaratiladi.  Milliy  iqtisodiyotda  amal  qilayotgan  munosabatlarga,  iqtisodiy  aloqalarga  tayanadi. 
Bozor qonunlari ham umumiy sotsial ma‘noga ega bо‗lgan holda о‗ziga xos tomonlari mavjud va 
milliy  imidjga  egaki,  mazkur  davlat  yuritayotgan  siyosat  orqali  ular  hisobga  olinadi  va 
strategiyasi belgilanadi. 
Sharq  xalqlarining  muhim  xususiyatlaridan  biri,  uni  jamoa  ukladiga  tayanishi.  Bizda  juda 
kо‗p ishlar mahalla bilan, jamoa bilan, qon-qarindoshlar, qо‗ni-qо‗shnilar, dо‗st-birodarlar  yoki 
shunchaki  tanishlar bilan birgalikda amalga oshiriladi. Shuning uchun  yon-atrofdagilarni fikriga 
nihoyatda diqqat qaratiladi. Kо‗pchilik о‗z manfaatidan kelib chiqib fikr yuritadi, lekin shu bilan 
birga  atrofidagilar  nima  der  ekan  deb  о‗ylaydi.  Ikkinchi  tomondan,  uning  qayg‗usi,  shodligiga 
yon-atrofdagilar  qо‗shilishadi,  birgalikda  baham  kо‗rishadi,  yordam  berishadi.  Bunday  hayot 
tarzining  qator  ijobiy  tomonlari  bor.  Masalan,  bolalarga  ota-onalardan  tashqari  qо‗ni-qо‗shni, 
mahalla kо‗z quloq bо‗lib turadi. 
Xalqimizda qadimiy urf-odatlar bor, jumladan, insonni hayot  yо‗lini turli bosqichlari bilan 
bog‗liq. Farzand kо‗rgan ota terak ekkan, о‗z kasbini о‗rgatgan, qizlarga onalari  bichish-tikish, 
ovqat pishirish, uy yig‗ishtirish kabi ishlarni о‗rgatgan. Yoshligidan boshlab ota-ona farzandlarini 
kelajagini о‗ylagan. 
Tо‗y ham bizni madaniyatimizni bir qismi hisoblanadi. Har bir kishi tо‗y qilish, qarindosh 
urug‗, elu yurt oldiga dasturxon yozishni istaydi. «Mahallada duv-duv gap» badiiy filmida aynan 
ana shu milliy harakter ajoyib tarzda ifodalab berilgan. Hammaning tiliga tushgan tо‗y qilgan ota-
onadan baxtiyorroq odam yо‗q, dunyoda. Biz hammamiz tо‗yga borganmiz. Odatda tо‗y ziyofati, 

---

xursandchilik  juda  kо‗p  oilalar  daromadiga  qaramay  ham  katta  ziyofat  berib  tо‗y  qilishni  orzu 
qiladi. Bu orzu о‗zbek xalqining mentalitetiga xos. 
Bozor  iqtisodiyoti  odamlardan  yangicha  iqtisodiy  tafakkur,  hayotga,  moddiy  ne‘matlarga 
nisbatan ratsional yondashishni talab qiladi.