O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti

Kaliyli o’g’itlar. O’simliklar kaliyni boshqa barcha kul elementlariga nisbatan ko’p o’zlashtiradi. Tuproqning kaliy bilan ta’minlanganligi ko’rsatkichi ulardagi harakatchan kaliyning miqdori bilan o’lchanadi. Asosiy kaliyli o’g’itlarga kaliy xlor kiradi (KC1). U barcha tuproqlarda va hamma o’simliklar uchun qo’llaniladi. Mahalliy go’ng tarkibida ham anchagina kaliy mavjud. Kaliy sulfat (KiCOj), xlorga nisbatan sezgir o’simliklar, masalan, kartoshka va sitrus uchun ko’p qo’llaniladi. Kaliyli o’g’itlarning boshqa bir turi kalimagneziya (K₂CO₃-MgCO₃-6H₂O) kaliy va magniy kam bo’lgan qumli tuproqlarda qo’llaniladi.

Kaliyli o’g’itlarning barchasi fiziologik nordon tuzlar hisoblanadi, ammo ularning bu ta’siri faqat uzoq vaqt qo’shimcha ohaklashsiz qo’llanilganda bilinadi xolos. Bizning bo’z tuproqlarimiz sharoitida kaliyli o’g’itlar tuproq pH muhitiga ta’sir qilmaydi. Kaliyli o’g’itlar azot va fosforli o’g’itlar bilan birga qa’llanilgandagina yaxshi natijalar beradi.

Kombinatsiyalashgan mineral o’g’itlarga nitrofos va nitrofoskalar misol bo’ladi. Bular ikki va uch komponentli o’g’itlardir. Ular tarkibidagi barcha azot, kaliy va fosfor birikmalari(NH₄,NO₃, NH₄S1, KNO₃, KS1) suvda eruvchan holda bo’ladi. Fosfor dikalsiyfosfat va ammoniy fosfat holida bo’ladi.

Mikroo’g’itlar. O’simliklar hosilining chegaralovchi omili mikro-elementlar ham bo’lishi mumkin. Shu kunlarda o’simliklarni V, Mn Mo, Cu, Zn kabi elementlariga talabi yaxshi o’rganilgan. Bu elementlarning u yoki bu fonnasi tuproqda yetishmaganda, o’simliklarga mikroo’g’it sifatida ularning suvda eruvchi tuzlaridan foydalaniladi. Ko’pincha, ayniqsa chet ellarda asosiy o’g’itga qo’shib beriladi. Mikroelementlardan foydalanishni 3 xit yo’li bor:

I.Tuproqqa solish. 2. O’simlikga purkash. 3. Urug’ni dastlab mikroo’g’it bilan ta’minlash. Ko’pchilik hollarda mikroelementlarning kompleksidan foydalaniladi.

Mikroo’g’itlarning qo’llanilishi o’simlik tomonidan asosiy oziq elementlarini olishga ham yordam beradi. Masalan, marganes fosforning yuqori harakatchanligiga yordam bersa, kobalt tuproqdan azot o’zlashtirilishiga yordam beradi. Azot elementi o’zlashtirilishining yaxshilanishi faqatgina fosfor va kaliy elementlarini o’zlashtirilishini yaxshilab qolmasdan, balki, o’simliklar tomonidan temir, rux, mis va marganets kabi elementlarning ham o’zlashtirilishini ham yaxshilaydi.