|
204
6.2 Tasmali poydevorlarni qurish texnologiyasi
Monolit tasmali poydevorlar.
Tasmali poydevorlar devorlar ostiga asosan
monolit yoki yig‘ma bloklardan quriladi. Monolit temirbeton tasmali poydevorlar
quyi qismi armaturalangan tasma va armaturalanmagan yoki kam armaturalangan
poydevor devori ko‘rinishida bo‘lib, uning ustiga bino devorlari tiklanadi.
Poydevorlarni va devorlarni monolit temir betondan barpo etish jarayoni o‘z
ichiga poydevorlar o‘qlarini rejalash, qoliplarni (opalubkalarni) o‘rnatish,
armaturani yig‘ish va o‘rnatish, hamda betonlashni oladi. Poydevorlarni qurish
texnologiyasini tanlash poydevorlar va xususan binolarning konstruktiv
yechimlariga, shuningdek mavjud texnologik jihozlar va mexanizmlarga bog‘liq
bo‘ladi.
Qolip turini tanlashga betonlanayotgan konstruktsiyalarning ko‘rinishi va
ularning takrorlanuvchanligi ta’sir ko‘rsatadi. Qoliplar texnik-iqtisodiy hisoblar
asosida mumkin bo‘lgan variantlar bo‘yicha tanlanadi. Aniqlovchi ko‘rsatkichlar –
material va mehnat sarflari, qolip (opalubka)dan bir marta foydalanish tannarxi.
Ko‘p marta takrorlanadigan hajmi uncha katta bo‘lmagan va oddiy shakldagi
poydevorlarda joyiga kran yordamida o‘rnatiladigan inventar metall blok-formalar
qo‘llaniladi. Blok-formalar ajralmaydigan, ajraladigan va transformalanadigan
qilib tayyorlanishi mumkin; transformalanuvchi blok-formalar o‘z o‘lchamlari va
shaklini maxsus qurilmalar yordamida elementlarni surish, keyin qayd qilish yo‘li
bilan o‘zgartiradi. Ayrim hollarda fazoviy bloklardan yoki yirik shchitlardan
qilingan po‘lat inventar qolip, tekis yoki fazoviy temirbeton elementlardan iborat
ajralmaydigan qolip (opalubka), palubasi fanerali bo‘lgan suvga chidamli mayda
va yirik shchitli qolip qo‘llaniladi.
To‘r va fazoviy karkaslar ko‘rinishidagi yiriklashtirilgan elementlar bilan
armaturalar montaji bajariladi. Poydevorning quyi armatura to‘ri qolip montaj
qilingunga qadar o‘rnatiladi. Beton himoya qatlamini yaratish uchun qotirgich-
fiksatorlar shaxmat tartibida 1 m qadam bilan o‘rnatiladi. Keyin armatura
karkaslari o‘rnatiladi va ular qotirgich-fiksatorlar bilan mahkamlanadi.
Karkaslardagi vaqtinchalik mahkamlagichlar ular poydevor osti to‘riga payvand
205
qilingandan so‘ng olib tashlanadi. To‘r va karkaslarlarning alohida sterjenlari ular
o‘rnatilgan joyda payvandlab birlashtirilishi zarur. Qolip ishlari yakunlangandan
so‘ng qamrovda qolipni o‘rnatishga kirishiladi.
Ko‘ndalang kesimi o‘zgarmas tasmali poydevorlar qoliplari poydevorlarning
balandligiga bog‘liq holda yig‘iladi. 2...2,5 m balandlikda shchitlar ketma-ket
vertikal holatda o‘rnatilib, ular o‘zaro qulflar bilan birlashtiriladi, inventar tirgaklar
bilan vaqtinchalik bo‘shatiladi. Ularga tutqichlar biriktiriladi, keyin esa qolip
tekisliklari tortqichlar bilan biriktiriladi. Ikkinchi yarus shchitlari pastkilari ustiga
o‘rnatilib, qolip to‘g‘irlangandan (rixtovka qilingandan) keyin mahkamlanadi va
ular gorizontal holatda joylashtiriladi. Tasmali poydevorning balandligi 2,5 m dan
ortiq bo‘lganda qolipning konstruktiv yechimi texnologik xaritada taklif etilgan
bo‘lishi kerak.
Ko‘ndalang kesimi o‘zgaruvchan tasmali poydevorlarning shchitli qoliplari
avval poydevorning pastki qismi uchun plita shaklida yig‘ilishi mumkin, qolipning
yuqori qismi poydevorning pastki qismi betonlangunga qadar va betonlangandan
keyin o‘rnatilishi mumkin.
Beton aralashmasini yotqizishdan oldin gruntli zamin karkasiklab
tayyorlanishi kerak. Yumshoq, organik va shunga o‘xshash gruntlar olib
tashlanishi kerak, gruntning kovlangan joylari zichlashtirilgan qum yoki shag‘al
bilan to‘ldirlishi lozim.
Temirbeton poydevorlarning monolitligiga erishish uchun betonlashni
choklar hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘ymasdan uzluksiz olib borish kerak. Beton
aralashmasi 20...50 sm qalinlikdagi qatlamlar bilan yotqiziladi, har bir keyingi
qatlam avvalgisi zichlangandan so‘ng va u odatda qotish boshlagunga qadar
yotqiziladi.
Konstruktiv xususiyatlariga bog‘liq holda tasmali poydevorlar bir, ikki va
uch bosqichda betonlanadi (6.4-rasm) Bir bosqichli qatlamli betonlash to‘g‘ri
to‘rtburchak kesimli tasmali poydevorlarni tirgak bilan qurishda yoki o‘zgaruvchan
kesimli ko‘ndalang kesim yuzasi 3 m
2
dan kam bo‘lgan poydevorlar qurishda
qo‘llaniladi. Ko‘ndalang kesim yuzasi 3m
2
dan ortiq bo‘lgan pog‘onali tasmali
206
poydevorlar ikki bosqichda betonlanadi: avval pog‘onalar, keyin devor. Karkasli
binolarda qo‘llaniladigan ustunostili tasmali poydevorlar uch bosqichda
betonlanadi.
Binoning yer osti qismi devorlarini betonlashning o‘ziga xos xususiyatlari
devorlarning qalinligi va balandligi, shuningdek qolipning turiga bog‘liq bo‘ladi.
Ajratib – ko‘chiriluvchi shchitli qolip ikki harakatda o‘rnatiladi: avval devorning
butun balandligi bo‘yicha bir tomondan, armatura o‘rnatilganidan so‘ng ikkinchi
tomonidan o‘rnatiladi. Devorning balandligi va qalinligi katta bo‘lganda ikkinchi
tomonning qolipi betonlash jarayonida yaruslar bo‘yicha o‘rnatiladi. Agar qolip
devorning butun balandligi bo‘yicha o‘rnatiladigan bo‘lsa, u holda qolipda beton
aralashmasini uzatish uchun teshiklar muljallanadi. Qalinligi 0,5 m dan ortiq
bo‘lgan devorlar qolipini butun devor balandligi bo‘yicha qurish mumkin,bu holda
beton aralashmasi xartumlar yordamida yuqoridan uzatiladi.
Devorlarni betonlash texnologiyasi qolipning konstruktsiyasiga bog‘liq
bo‘ladi. Beton aralashmasini balandligi 400...600 mm bo‘lgan yarusli yotqizish
mumkin, balandlikka ustirib borilayotgan qolip ham o‘shanday chegaralarda
o‘stirib boriladi. Devorlarni ajratib – ko‘chiriluvchi qolipda betonlashda tanaffussiz
bajariladigan uchastkalarning balandligi 3 m dan ortiq bo‘lmasligi kerak. Ishchi
choklarsiz betonlanadigan devorlar uchastkalariningbalandligi 3 m dan ortiq
bo‘lganda beton aralashmasining cho‘kishi va cho‘kma yoriqlar hosil bo‘lishining
oldini olish uchun betonlashda 40...120 min davom etadigan tanaffuslar qilish
kerak.
6.4-rasm Tasmali poydevorlarni betonlash:
207
a – beton aralashmasini uzluksiz uzatishda ustunli poydevorlarni betonlash; b – o‘shaning
o‘zi, pog‘onalab betonlashda; v – pog‘onalini vibroxartumdan foydalanib betonlashda; g –
poydevorning konstruktiv yechimi; 1 – poydevor qolipi; 2 – bad’ya beton aralashmasi bilan; 3 –
ish maydonchasi; 4 – vibrator; 5 – beton; 6 – bo‘g‘inli xartum; 7 – bo‘ylama armatura; 8 –
ko‘ndalang armatura; 9 – betonli asos; 10 – zichlashtirilgan grunt; 11 – yelimlanuvchi
gidroizolyatsiya.
Devorning uzunligi 20 m dan ortiq bo‘lganda u 7...10 m li uchastkalarga
bo‘linadi va uchastkalar chegarasida ajratuvchi to‘siq o‘rnatiladi.
Poydevorlarni qurishda asosiy jarayon betonlash hisoblanadi, shuning uchun
har bir oqimdagi ishchilar soni (qolipni o‘rnatish, armaturani joylash, betonlash,
qolipni ajratib olish) asosiy oqim bo‘yicha aniqlanadi. Barcha oqimlardagi ish bir
xil maromda kechishi zarur. Oqimli ishlashni tashkil etish uchun poydevor va
devorlar qamrovlarga ajratiladi, ular sifatida oraliq, oraliqning bir qismi yoki bir
o‘qdagi poydevorlar bo‘lishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
