O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan viloyati Kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

Mashgʻulotni yakunlash Mavzu yakunlanadi, bajarilgan ishlarni kelgusida kasbiy faoliyatlarida muhim ahamiyatga ega ekanligiga oʻquvchilar e’tiborini qaratadi Uyga vazifa berilishi Nazorat savollariga javob qaytarish

Diqqat qiladi Topshiriqni yozadi

1. ilova

Baholash mezoni va ko’rsatkichlari

t/r	Nazariy bilimlarni baholash	ball
1	Savollarga to'liq javob berish, misol dalil keltiradi, Mavzu haqida to’liq ma’lumotlarni keltiradi, yangi ma’lumotlarni amaliyotda qo’llay oladi	5
2	Savollarga noto'liq javob beradi, mavzu haqida tushunchalarini to’liq bayon eta olmaydi	4
3	Savollarga qisman javob beradi, yangi va o’tilgan mavzular bo’yicha qisman bilimga ega	3
4	Savollarga umuman javob bera olmaydi, yangi mavzu va o’tilgan mavzular yuzasidan bilimga ega emas.	2

2. ilova

Kichik guruhlarda ishlash qoidasi

1	Talabalar ishini bajarish uchun zarur bilim va masalalarga ega bo’lmog’i kerak
2	Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog’i lozim
3	Kichik guruh oldiga qo’yilgan topshiriqni bajarish uchun yetarli vaqt ajratiladi
4	Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tazyiqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur.
5	Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, ishlab chiqarish ta’limi ustasi ularga yo’riqnoma berishi lozim.
6	Nima bo’lganda ham muloqotda bo’ling, bajargan ishini erkin namoyon etish

Fan bo'yicha o'quvchilarni o'zlashtirish, baholash mezonlari

3. 
   ilova
   

№	Baholash mezonlari	Baholar
		“5” – a’lo	“4” - yaxshi	“3” - qoniqarli	“2” - qoniqarsiz
1.	Nazariy ma’lumotlarni o’zlashtirishi
2.	Amaliy ma’lumotlarni o’zlashtirishi
3.	Joriy nazorat natijalari
4.	O’rtacha bahosi

9-mavzu:Ot va sifatlarning bosh kelishik qo’shimchalari ko’plikda.


Reja:

• Sifatni ikkinchi guruhiga umumiy tavsifini;

• Sifatni ikkinchi guruhidagi qo'llaniladigan so'z yasovchi qo'shimchalarni;
• Sifatni ikkinchi guruhini otlar bilan moslashuvini;
• Lug'at shakli va lug'atlarni;

Sifatning ikkinchi guruhiga III turlanishdagi sifatlar kiradi. Ikkinchi guruhdagi sifatlar III turlanishdagi otlarning kelishik qo'shimchalarida turlanadi. Ikkinchi guruh sifatlar 3 ta kichik guruhchaga bo'linadi.

I. - (Teng murakkab) 3 - qo'shimchali sifatlar bu guruhchada har uchala rod (m.f.n) o'z qo'shimchasiga ega bo'ladi.
Masalan: masculinum rodida - er, acer- o'tkir, femininum rodida- is - acris-o'tkir. neutrum rodida- eacre-o'tkir. Bu guruhdagi sifatning lug'at ko'rinishi quyidagicha bo'ladi:
Masalan: acer, acris, acre, -o'tkir.
II. - (Teng murakkab) 2 - qo'shimchalar sifatda masculinum va famininum rodlari uchun qo'shimcha bir xil ya' ni -is, neurum rodi uchun esa -e qo'shimchasiga ega bo'ladi.
Masalan:

1. 
   medicinalis - m.f.rod )
   
2. 
   medicinale -n.rod ) bu ikkalasini ma’nosi meditsinaga oid
   

Lug'atda quyidagicha beriladi. Masalan: medicinalis, e - meditsinaga oid
III.- (Noteng murakkab) bir qo'shimchali sifat. Bunda hamma rod uchun qo'shimcha yagona ko'rinishga ega bo'ladi.
Ya'ni Nom. Sing. - ns yoki - x. Gen. sing. - da- ntis yoki - icis
Masalan: recens - Nom. Sing - simplex
recentis - Gen. Sing - simplicis 
Bu guruhda sifatni lug'at ko'rinishi otlarni lug'at ko'rinishiga o'xshaydigan ya'ni kelishiklar bo'yicha beriladi lekin rodi ko'rsatilmasligi bilan otning lug’at ko'rinishidan farq qiladi.
M:recens, ntis yangi (sifat);
Aether, eris; m-efir (ot);
simplex, ids - oddiy


III turlanishdagi sifatlar III turlanishdagi otlar kabi turlanadi, lekin most® tipiga nisbatan ayrim o'ziga xos xususiyatga ega :
I. - m, f, n rodlari uchun:
1. Abl. sing - da -"e" o'rniga - "i" bo'ladi
2. Gen, plur - da - "um" o'rniga - "ium" bo'ladi
II.- faqat neutrum rod uchun Nom.
plur - da va Acc. plur - da - "a" o'rniga - "ia" - bo'ladi.

Yuqoridagi qoidalarda ko'rinib turibdiki - m. va f. rod sifatlar ikkita, n rodi sifatlari uchta xususiyatga ega ekan.

Casus	Singi	aris	Plure	lis
	m.f.	n	m.f.	n
Nom.	Vertebralis	vertebrale	vertebrales	vertebralia
Gen.	Vertebralis	vertebralis	vertebralium	vertebralium
Dat.	Vertebrali	vertebrali	vertebralobus	vertebralobus
Acc.	vertebralem	vertebrale	vertebraloros	vertebraloria
Abl.	Vertebrali	vertebrali	vertebralobus	vertebralobus

Ikkinchi guruh sifatlarning yasalishida qo'llaniladigan so'z yasovchi qo'shimchalar.
1. - ilis, - bilis - sifatining majhullik xususiyatini anglatadi.
M: mobilis - yengil ( harakatchang) facilis - yengil.
2. - alis, - aris - sifatning biror narsaga bog'liqligini (qarashligini) yoki biror narsadan kelib chiqqanligini ko'rsatishi mumkin.
M: dorsalis - orqaga oid (tegishli) palmaris - kaftga oid.


II guruhdagi sifatlarni I -II- III turlanish otlar bilan moslashuvi.
Tibbiy terminalogiyada qo'llanuvchi asosiy qismini II guruh sifatlari tashkil etadi.
Ikkinchi guruh sifatlari bilan (I -II- III tur) rod, son va kelishiklarda moslanadi, lekin kelishikda turlanganda qo'shimchalari har- xil bo'ladi.
Masalan: tinctura simplex - oddiy nastoyka tinctura, ae, f - nastoyka (I tur. ot) simplex, ids - oddiy (I qo'shimchali sifat)
1 cerebralis, e - miyaga oid
2 cervicalis, e - bo'yinga tegishli

3 costa lis, e - qovurg'aga tegishli

4 cranialis, e - kalla-suyagiga oid
5 dorsalis, e - orqaga tegishli
6 facialis, e - yuzga tegishli
7 lateralis, e - yonboshga oid
8 nasal is, e - burunga oid
9 occipitalis, e - ensaga tegishli
10 renalis, e - buyrakka tegishli
11 sacralis, e - dumg'azaga oid
12 temporalis, e - chakkaga oid
13 vertebralis, e - umurtqaga oid
14 articulalis, e - bo'g'inga oid
15 brevis, e - qisqa
16 centralis, e- markaziy
17 femoralis, e - songa tegishli
18 pulmonalis, e - o'pkaga qarashli
19 lumbalis, e- belga tegishli
20 lacrimalis, e - ko'z yoshiga oid
21 muscularis, e - muskulga tegishli
22 radialis, e - bilakka tegishli
23 reconvalescens, ntis - sog'ayuvchi
24 dulcis, e - shirin
25 letalis, e - o'ldiruvchi
26 naturalis, e- tabiiy
27 nitens, ntis - yaltiroq
28 officinalis, e - dorixonaga oid
29 pectoralis, e - ko'krakka tegishli
30 solubilis, e - eruvchan
31 tails, e - shunaqa, o'xshash
32 vaginalis, e - qinga oid
33 vernalis, e - bahorgi
34 laxans, ntis - surgi, ichni yumshatuvchi
35 originalis, e-asl nusxa
36 recta lis, e - to'g'ri ichakka oid
37 silvester, tris, tre- o'rmonga oid
Yangi mavzuni mustahkamlash uchun savollar:


Sifatlarni o'zlarining oldidan kelgan otlar bilan moslashtiring (nuqtalar o'rniga tegishli qo'shimchalarni qo'shib ko'chiring).
Aether purissim-us……..Aether purissimus
aetheris purissim………
musculis pectoral………
pulvis, subtil………
vaselinum alb………
vaselini alb………
pulsus aequal………
spiritus aethylic ………
Zincum oxydat………
Succus gastric………
Viridis nite………
Amygdala amar………


Quyidagi otlarni sifat bilan moslang va taijima qiling.
Foramen (vertebralis, e) - Foramen vertebralis - Umurtqaning teshigi
Intestinum (tenuis, e) –
Musculis (brevis, e) –
Papilla (lacrimalis, e) –
Pulvis (simplex, icis) –
Viridis (nitens, ntis) –
Aether (medicinalis, e) -


Quyidagi retseptlarni tarjima qiling.
O1:Bahorgi Adonis o'tini damlamasini 0,6 ; 180 ml
Ber.Belgila: 1 osh qoshiqdan 3 mahal ichilsin
Recipe: Sued gastrici naturalis 200 ml
Da, in lagina originali
Signa : 1 osh qoshiqdan ovqatdan oldin 3 mahal ichilsin

Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish

1. 
   Effektus- harakat
   
2. 
   Eхitus-natija
   
3. 
   Sensus-sezish
   
4. 
   Visus-ko’rish
   
5. 
   …
   

Yangi mavzuni mustahkamlash:

Nazorat uchun savollar.
1. II- guruh sifatlarga qaysi sifatlar kiradi ?
2. Lug'at ko'rinishi qanday ?
3. Retseptni tarjima qilib yozing?
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.Boliyev M.N. «Lotin tili va tibbiyot terminologiyasi» Toshkent 2005yil
2.Boliyev M.N. «Lotin till va tibbiyot terminologiyasi» Ibn Sino 2002 yil.
3.Muchnik F.I., Travitskaya M.G., va boshqalar «Latinskiy yazik» Toshkent, 1987
4.Boliyev M.N. Uslubiy qollanma, «Lotin tili fanidan tarqatma didaktik materiallar», Toshkent, 1998 yil.