O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan viloyati Kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

Yangi oʻquv materialini mustahkamlash 2.8Yangi oʻquv materialini oʻzlashtirish darajasini tekshirish boʻyicha tezkor soʻrov oʻtkazadi 2.9. Darsda oʻzlashtirgan bilimlarini tekshirish maqsadida boshlangʻish nazorat olinadi
Tinglaydi, yozib oladi Yozib oladi Diqqat qiladi Savollarga javob beradi Kuzatadi, ma’lumotlarni daftarga qayd qiladi Savollarga javob beradi, test topshirigʻini bajaradi
3-bosqich: Yakuniy qism. 10 daqiqa	Mashgʻulotni yakunlash Mavzu yakunlanadi, bajarilgan ishlarni kelgusida kasbiy faoliyatlarida muhim ahamiyatga ega ekanligiga oʻquvchilar e’tiborini qaratadi Uyga vazifa berilishi Nazorat savollariga javob qaytarish	Diqqat qiladi Topshiriqni yozadi

1. ilova

Baholash mezoni va ko’rsatkichlari

t/r	Nazariy bilimlarni baholash	ball
1	Savollarga to'liq javob berish, misol dalil keltiradi, Mavzu haqida to’liq ma’lumotlarni keltiradi, yangi ma’lumotlarni amaliyotda qo’llay oladi	5
2	Savollarga noto'liq javob beradi, mavzu haqida tushunchalarini to’liq bayon eta olmaydi	4
3	Savollarga qisman javob beradi, yangi va o’tilgan mavzular bo’yicha qisman bilimga ega	3
4	Savollarga umuman javob bera olmaydi, yangi mavzu va o’tilgan mavzular yuzasidan bilimga ega emas.	2

2. ilova

Kichik guruhlarda ishlash qoidasi

1	Talabalar ishini bajarish uchun zarur bilim va masalalarga ega bo’lmog’i kerak
2	Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog’i lozim
3	Kichik guruh oldiga qo’yilgan topshiriqni bajarish uchun yetarli vaqt ajratiladi
4	Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tazyiqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur.
5	Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, ishlab chiqarish ta’limi ustasi ularga yo’riqnoma berishi lozim.
6	Nima bo’lganda ham muloqotda bo’ling, bajargan ishini erkin namoyon etish

132

Fan bo'yicha o'quvchilarni o'zlashtirish, baholash mezonlari

3. 
   ilova
   

№	Baholash mezonlari	Baholar
		“5” – a’lo	“4” - yaxshi	“3” - qoniqarli	“2” - qoniqarsiz
1.	Nazariy ma’lumotlarni o’zlashtirishi
2.	Amaliy ma’lumotlarni o’zlashtirishi
3.	Joriy nazorat natijalari
4.	O’rtacha bahosi

10-Mavzu:Ot va sifatlarning qaratqich kelishik qo’shimchalari ko’plikda. Nom.Plur va Gen.Plur.da anatomik terminlar. Yakuniy nazorat
Reja:

• Otlarning 4-5 turlanishinig asosiy belgilarini;

• 4-5 turlanish otlarining kelishik qo'shimchalarini;
• 4- turlanishdagi otlarning yasalishida qo'llaniladigan so'z yasovchi qo'shimchalarni;
• 4-5 turlanish otlarning lug'at ko'rinishini;


IV Turlanish otlari.
Biz o'rganadigan tibbiy terminlar tarkibida ozroq bo'lsada 4 turlanish otlari uchraydi. Shuning uchun ham 4 turlanish otlarni o'rganamiz. Otlarning 4 turlanishiga masculinum va neutrum rodidagi otlar kiradi. Ular Nom. sing-da

Casus	Singularis jlaris		Pluralis
	m.	n.	m.	n.
Nom.	-us	-u	-us	-ua
Gen.	-us	-us	-uum	- -uum
Dat.	-ui	-u	-ibus	-ibus
Acc.	-um	-u	-us	-ua
Abl.	-u	-u	-ibus	-ibus

masculinum rodida- us, neutrum rodida -u qo'shimchasiga ega bo'lgan otlar kirib ikkala roddagi otlar ham Gen . sing-da yagona -us qo'shimchasiga ega bo'ladi.


Bu otlar ham lug'atda boshqa otlar kabi ko'rinishga egadir.
M: Spiritus, us, m-spirt, genu, us, n -tizza
Nom. Sing, qo'shimchasi ot rodini belgilab beruvchi qo'shimchadir.


IV turlanish otlarning kelishik qo'shimchalari quyidagilardan iborat.
Jadvaldan ko'rinib turibdiki Gen. Sing, dan boshqa hamma kelishiklarda - neutrum rodida -u bilan tugaydi. Shuning uchun ham Gen. Sing, qo'shimchasi turlanish turini ajratuvchi asosiy belgidir. Ko'plik sonda esa Nom. va Acc. qo'shimchalari masculinum va neutrum rodlarida farq qiladi xolos, boshqalari bir- biriga o'xshaydi.
Tibbiy atamalar tarkibida ba'zi femininum rodiga mansub -us bilan tugaydigan otlar ham bo'iib istisno tariqasida IV turlanish masculinum rodi kabi turlanadi.


Bunday otlarga quyidagi otlar kiradi.
Masalan:manus, us. f-qo'l, kaft ; Querqus,us f-eman; acus,us f-igna


IVturlanishdagi otlarning yasalishida qo'llanuvchi so'z yasovchi qo'shimchalarga -tus yoki - sus qo'shimchalari fe'lning supin shaklidagi - tum,-xum qo'shimchasi o'rniga qo'yiladi va sezishi, holatni yoki harakatni ifodalaydi.
Masalan:auditus-eshitish fe'lning supin shakli auditum deyilib audire- eshitmoq demakdir
(Supin-fe'ldan hosil qilingan ot yani fe'l negiziga suffiks qo'shimchasidan hosil qilinadi)


Otlarning V turlanishi
Amaliyotda tibbiy terminalogiya tarkibida ba'zi v turlanish otlari ham uchrab turadi, ayniqsa farmatsevtik va kilinik terminaligiyada. Otlarning V turlanishiga femininum rodiga tegishli otlar yani Nom. Singada -es , Gen. Sing, -ei qo'shimchasiga ega bo'lgan otlar kiradi va ular boshqa turlanishdagi otlar kabi lug'at ko'rinishga egadir.
Masalan:facies, ei,f- bet,yuz; caries, ei. f-chirish va ho kazo


V turlanish otlarning kelishik qo'shimchalari quyidagilardan iborat.

Casus	Singularis	Pluralis
Nom.	-es	-es
Gen.	-ei	-erum
Dat.	-ei	-ebus
Acc.	-em	-es
Abl.	-e	-ebus

Quyidagi so'zlarni mustaqil turlang: Species, scabies, rabies.
Quyidagi so'zlarni yod oling!
Manus, us,f- qo'l, kaft
Defectus, us,m- nuqson
habitus, us, m- tashqi ko'rinish, qiyofa
acus,us,f- igna
infarctus, us, m- infarkt
status, us, m- holat
genu, us, m- tizza
sinus, us, m- boshliq
abortus, us, m- bola tashlash
partus, us, m-tug'ish
pulsus, us, m- tomir urishi
vomitus, us, m- qusish
visus,us, m- ko'rish
fructus, us, m- meva
spiritus, us, m- spirt.
usus, us, m- qo'l lash
a reus, us, m- yoy, ravoq
auditus, us, m- eshitish
ductus, us, m- oqim, yo'l
processus, us, m- o'simta
abcesus, us, m- yiringlash
collapsus, us, m- yurak faoliyatini keskin susayib ketishi
prolapsus, us, m- tushish
sensus, us, m- sezish
facies,ei, f- yuz, bet
caries, ei,f- chirish
rabies,ei,f- qutirish
scabies, ei,f- qichima
species,ei,f- yig' ma
Querqus,ei,f- eman (IV turdagi ot)
Quyidagi retseptlarni tarjima qiling:


Recipe: Specierum antiasthmaticarum 50,0
Da in scatula.
Signa: bronxial astma xurujida. tutatib chekilsin.
Recipe: Radicis Althaeae.
Radicis Glycurrhizae ana 10,0
Herbae Thimi Vulgaris 40,0
Misce, fiat species Da in sacculo.
Signa: Damlab ichish uchun
O1:Siydik haydovchi yig' mani 50,0
Xaltachada ber.
Belgila: Damlab ichish uchun.
O1:Yumshatuvchi yig' mani 5,0
Mumli haltachada ber.,
Belgila: Choy kabi damlab ichilsin


Quyidagi so'zlarni tarjima qiling.
ossa faciei-Suyak yuzasini
nervus facialis-
facies costalis-
facies interna-
facies lateralis-
scabies morbi-
caries dentis-
species antiasthamaticae-
species laxantes-
dosis letalis-
Quyidagi sifatlarni otlar bilan moslashtiring va o'zbek tiliga tarjima qiling.
caries (acutus, a, um) –
facies (externus,a, um) –
facies (albus,a,um) –
caries (siccus,a,um)
facies (costalis)
facies (internus,a,um) –
facies (muscularis,e)
species (laxans, ntis)


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.Boliyev M.N. «Lotin tili va tibbiyot terminologiyasi» Toshkent 2005yil
2.Boliyev M.N. «Lotin till va tibbiyot terminologiyasi» Ibn Sino 2002 yil.
3.Muchnik F.I., Travitskaya M.G., va boshqalar «Latinskiy yazik» Toshkent, 1987
4.Boliyev M.N. Uslubiy qollanma, «Lotin tili fanidan tarqatma didaktik materiallar», Toshkent, 1998 yil.
Nazorat uchun savollar:
1. IV turlanish otlarga qaysi otlar kiradi? Lug'at ko'rinishi qanday?
2. IV turlanish otlarining kelishik qo'shimchalari;
3. V turlanish otlariniga qanday otlar kiradi va lug' at ko'rinishi;
4. V turlanish otlarini kelishik qo'shimchalarini aytib bering;


Tibbiyot terminalogiyasi va lotin tili fanidan yakuniy nazorat ishi savollari
Variant 1.

1. 
   ”a`zo faoliyatining buzilishi” ma`nosini ifodalovchi so`z yasovchi qism qanday ataladi?
   

a) chol b) dys c) dys
2. “Toza shira ” atamasining lotincha muqobilini belgilang.
a) succus purus b) unguentum purum c) aqua pura
3. “buyrakdan sun`iy teshik ochish” ma`nosini ifodalovchi so`z yasovchi qismni belgilang.
a) neurstomia b) scopia c) nephrecstomia
4. “ tomia” so`z yasovchi qo`shimchasining o`zbekcha muqobilini belgilang.
a) sun`iy teshik b) kesish c) oziqlanish
5.”ot” so`z yasovchi qo`shimchasining o`zbekcha muqobilini belgilang.
a) o`t b) kesish c) quloq
6. “aniqlang” atamasining lotin tilidagi muqobilini belgilang.
a) diluete b) dividite c) diagnoscete
7. “pishir ” atamasining lotin tilidagi muqobilini belgilang.
a) coque b) dividite c) coquette
8. “sumere” atamasining o`zbek tilidagi muqobilini belgilang.
a) belgilamoq b) qabul qilmoq c) saqlamoq
9.”Mumli qog`ozda ber” retsptdagi ko`rsatmaning lotincha ko`rinishi berilgan qatorni belgilang.
a) Da in nigro b) Da in flavor c) Da in charta cerata
10.”Juda tez” atamasining lotin tilidagi muqobilini belgilang.
a) cito b) sitisseme c) Statum
11.Retseptdagi qo`shimcha yozuvlar haqida ma`lumot bering.
12.Otlarning II guruh turlanish qoidalari va so`z yasovchi qo`shimchalari haqida ma`lumot bering.Ularga misollar keltiring.
13.Lotin -yunon prefikslari haqida ma`lumot bering.Ularga misollar keltiring.
14. Kichraytirish,moddaning ko`payishi,og`riqning bir a`zodan boshqa joyga ko`chishi,kesib olib tashlash ma`nolarini ifodalovchi so`z yasovchi qismlar haqida ma`lumot bering.
15. Dori nomlari yasalishida qo`llaniladigan ma`noli so`z yasovchi qismlar haqida ma`lumot bering,misollar keltiring.
16.Retseptning orqa tomoni haqida ma`lumot bering.
17.Retseptning 6- qismi haqida ma`lumot bering.
18.Fe`lning shart mayli haqida ma`lumot bering.
19.Otlarning IV – V turlanish holati haqida ma`lumot bering,misollar keltiring.
20.”-or”, ” io”, ”- tor”,”-sor”, ”-osis”, -’ema” so`z yasovchi qo`chimchalari haqida ma`lumot bering.Ularga misollar keltiring.