O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mаxsus tа`lim vаzirligi jizzax politеxnikа instituti mexanika

Bu sonni yaxlitlasak z₃q87.
O’qlarning ustma-ust tushish shartidan

Qo’shnichilik shartidan

Demak satellitlar soni 2, 3, va 4 ta bo’lishi mumkin. kq4 deb qabul qilamiz. Yig’ish shartiga ko’ra

Ko’rinib turibdiki c butun son chiqmadi. U holda yuqoridagi jarayonni z₁q20 uchun takrorlaymiz

Demak,
misol. 7.1-b shaklda ko’rsatilgan planetar mexanizm uchun tishlar soni va satilletlar soni aniqlansin. Berilgan: u_1nq10,18.
Echish. (7.2 ) formuladan
Ma’lumki,
Bundan
va
bulsin, unda
Demak, z₂q3 z₁ va , z₁q17 deb olamiz, unda
z₂q3 ∙17q51,
shartidan
ya’ni

deb olamiz.
U holda z₃q3,06∙ 33q100,98 z₃q100 deb olamiz.
Satilletlar soni
; kq3 deb olamiz .
Yig’ish shartidan

c butun son chiqmadi, shuning uchun bu jarayonni z₁q18 uchun takrorlaymiz

Unda
deb olamiz (chunki z₁ bilan birga juft son bo’lishi uchun).

Yig’ish shartidan

Demak, z₁q18, z₂q54, z'₂q 35, z₃q108, kq3.


Nazorat uchun savollar:

1. 
   Tishli mexanizmlar qanaqangi mexanizmlar?
   
2. 
   Ularning turlari haqida gapirib bering.
   
3. 
   Tishli mexanizmlarning ishlatilish sohalari haqida gapirib bering.
   
4. 
   Planetar mexanizmlar-chi?
   
5. 
   Differentsial mexanizmlar-chi?
   

8 – Amaliy mashg’ulot


Mavzu: KULАCHОKLI MЕХАNIZMLАRNI HISОBLАSH VА ULАRNING SINTЕZI. MАХОVIK INЕRTSIYA MОMЕNTI VА O`LCHАMLАRINI АNIQLАSH. TЕKIS RICHАGLI MЕХАNIZMLАRNI SINTЕZ QILISH.


Reja:


Kulochokli mexanizmlarni loyihalash usullari bilan tanishish.

Ko’pgina mashinalarning ish jarayoni ular tarkibida chiqish bo’g’inlari boshqa mexanizmlar bilan muvofiqlashgan tarzda, belgilangan aniq qonuniyat bo’yicha harakatlanuvchi mexanizmlar bo’lishini taqozo qiladi. Bunday masalani hal qilish uchun eng oddiy, ishonchli va ixcham kulochokli (mushtli) (9.1-a shakl) mexanizmlar qo’llaniladi. Ular chiqish bo’g’ini - turtgichning harakatini nazariy jihatdan aniq amalga oshiradi. Ularning kirish bo’g’ini kulochok (musht) deb ataladi.

Turtgichning harakat qonuni kulochok profili bo’yicha aniqlanadi va u kulochokli mexanizmlarning asosiy xarakteristikasi hisoblanadi.
Kulochokli mexanizmlarni loyihalashdan asosiy maqsad etaklanuvchi bo’g’in - turtgichning oldindan berilgan harakat qonunini konoatlantiruvchi kulochok profilini kichik o’lchamlarda va yuqori foydali ish koeffitsientida yasashdan iborat. 9.1 - b shaklda kulochokning buralish burchagi bo’yicha turtgichni harakat diagrammasi ko’rsatilgan.
Kulochok to’liq aylanganda buralish burchagini to’rt fazaga ajratish mumkin bo’ladi:

• 
  uzoqlashish fazasi ( _u)
  
• 
  uzoqda turish fazasi ( _u.t)
  
• 
  yaqinlashish fazasi ( _ya)
  
• 
  yaqinda turish fazasi ( _ya.t)
  

9.1-b shaklda υ- bosim burchagi, γ- esa harakatni uzatish burchagi deb ataladi.
Loyihalash amaliyotida turtgich harakat qonunlarining nisbatdan oddiy turlari ko’prok qo’llaniladi, ularga:
- sinusoida ko’rinishidagi (9.2- a shakl)

• 
  kosinusoida ko’rinishidagi (9.2- b shakl)
  
• 
  parabola ko’rinishidagi (9.2- v shakl)
  

a) b)

9.1–shakl.

Bu harakat qonunini tanlashda kulochokli mexanizmda paydo bo’lishi mumkin bo’lgan keskin va yumshok zarbalarga e’tibor berish lozim bo’ladi. Keskin zarblar asosan chiziqli harakat qonunlarida paydo bo’ladi, yumshoq zarblar esa asosan parabola va kosinusoida ko’rinishdagi harakat qonunlarida yuzaga keladi.