O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1  Abdullo  Avloniy.  Turkiy  guliston  yohud  axloq.  Toshkent,  1992,  27-bet.

2  Qarang:  Abdulla  Avloniy.  Tanlangan  asarlar.  Ikkinchi  jild.  Toshkent,  1998, 

68—69-betlar.

323

---

Arabistonlarini,  uning  qumlik,  issiq  cho'llarini,  eskimular  shi- 

mol  taraflarini,  eng  sovuq  va  muzlik  yerlarini  boshqalardan 

ziyod  sevadilar»,  deb  yozadi1.

Abdulla  Avloniy  millat  kelajagi  bo'lgan  yoshlar  tarbiyasiga, 

ayniqsa,  ulaming  ma’naviy-axloqiy  qiyofasini  umuminsoniy  qadri- 

yatlarga  mos  qilib  tarbiyalashga  e ’tiborni  qaratadi.  Uning 

ta’kidlashicha,  inson  yoshligidan  boshlab  yaxshi  tarbiya  topib, 

yuksak  ma’naviy  fazilatlarga  ega  bo‘lib,  buzuq  xulqlardan  saqlanib 

o ‘sgan  bo'lsa,  baxtiyor  va  osuda  hayot  kechiradi,  o'ziga,  oila- 

siga,  jamoasi,  xalqi,  millati  va  Vataniga  behad  katta  naf  kelti- 

radi.  Alalxusus,  tarbiyasiz,  axloqi  buzuq  bo'lib  o‘sgan,  Xudo- 

dan,  jamiyat  qonun  qoidalaridan  qo'rqmaydigan,  shariatga  amal 

qilmaydigan,  el-yurt,  ota-ona,  mahalla,  muallim-u  ustozlar 

pand-u  nasihatini  qulog'iga  olmaydigan,  har  qanday  buzuq 

ishlami  qiladigan,  nafsiga  erk  beradigan,  ochko'zlik  va  pastkash- 

liklardan  qaytmaydigan,  madaniyat  va  ma’naviyatdan  begona  bo‘lib 

shakllangan  bo'lsa,  bunday  kimsalar,  eng  awalo,  otasi  bilan 

onasining,  qolaversa,  jamiyatning  ham  sho'ridir.

Abdulla  Avloniy  o‘z  asarlarida  har  qanday  jamiyatning  asosiy 

tayanchi  oiladir,  deydi.  Oila  bilan  Vatanni  birini  ikkinchisidan 

ajratib  bo'lmaydi,  chunki  Vatansiz  oila,  oilasiz  Yatan  bo‘lmaydi, 

deb  tushuntiradi.  Fuqarolar  oilani  hurmat  qilishi,  o‘z  ona  tilini 

a’lo  darajada  bilishi  lozim,  chunki  til  millat,  xalqning  kelaja- 

gidir.  Har  bir  millatni  millat  qilib  turgan  buyuk  qudrat  —  o‘sha 

millatning  tilidir.  Shuning  uchun  har  bir  fuqaro  o‘z  ona  tilini 

mukammal  bilishi,  har  bir  so'zni  o‘z  o'rnida  ishlatishi,  milliy- 

adabiy  tilning  taraqqiyoti  uchun  fidoyilik  qilmog‘i  zarur,  deb 

hisoblaydi.

Abdullo  Avloniy  fikriga  muvofiq,  jamiyatni  insonparvarlash­

tirish  fuqarolarning  halol  mehnati  bilan  bog‘liq.  Ishyoqmaslik, 

dangasalik,  yalqovlik  jamiyatni  xonavayron  qiladi.  Bunday  kishi- 

lar  bilan  yangicha  turmush  yaratib  bo'lmaydi.  Yalqov,  tanbal 

kishilar  hamisha  boshqalar  yordamiga  muhtoj  bo‘lib,  xorlikda 

yashaydilar.  Shuning  uchun  ham  u  halol  mehnatni,  mehnatse- 

varlikni  ulug‘laydi.  Bolalarni  yoshlikdan  kasb-hunar  o'rganishga 

chaqiradi.

Abdullo  Avloniyning  ta’kidlashicha,  inson  sog'lom  fikrga, 

yaxshi  axloqqa,  chinakam  ilm-ma’rifatga  ega  bo£lmog‘i  uchun