O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1  Qarang:  U lug‘  Turkiston,  1917-yil,  12  iyun.

1  Xurshid,  1906,  N«6;  Oyna,  1913,  № 9;  Oyna,  1914,  №1 1 .

1 

M unawar  qori  Abdurashidxon  o ‘g‘ii  1878-yilda  Toshkentda  diniy-ziyoli  oila- 

lid a  tavallud  topgan.  Yoshligidan  diniy,  dunyoviy  bilimlarni  har  tom onlam a 

o'rgangan.  Toshkent,  Buxoro  madrasalarida  o'qigan.  Toshkentdagi  Darxon  mahal-

last  masjidi  imomligidan  yirik  din,  jamoat  va  davlat  arbobi  darajasiga  ko‘tari!gan.

19 3 1-yil  25-nprelda  sh o’ro  hukumali  tomonidiin  otib  oMdirilgan.

319

---

M unawar  qori  g'oyaviy  maslakdoshi  Mahmudxo'ja  Behbudiy 

singari  kishilaming  milliy  ongi  ta ’lim-tarbiya  bilan  chambarchas 

aloqador  degan  xulosaga  keladi  va  Toshkentda  1906-yilda  yangi 

uslubdagi  maktab  ochadi.  Tez  orada  uning  maktabi  Turkiston 

jadid  maktablari  uchun  namunaviy  maktabga  aylanadi.

M unawar  qori  tashkil  qilgan  jadid  maktabi  ikki  bosqichli 

edi.  Birinchi  bosqich  —  to ‘rt  yillik  boshlang'ich  ta’lim  maktabi 

bo'lib,  unda  bolalarga  umumiy,  diniy  va  dunyoviy  bilim  asoslari 

o'rgatilardi.  Ikkinchi  bosqich  —  yetti  yillik  maktab  bo‘lib,  unda 

boshlang'ich  ta’lim  maktablari  uchun  muallimlar  va  mahalla 

masjidlariga  imomlar  tayyorlanardi.  Bunday  maktablarni  tugat- 

gan  o'smirlar  savdo-sotiq  va  kundalik  turmush  uchun  zarur 

amaliy  bilim  va  oliy  m a’lumot  olish  uchun  madrasalarda  va 

xorijda  o‘qishni  davom  ettirish  imkoniyatiga  ega  bo'lardilar. 

M unawar  qorining  maktabida  1915-yilda  150  o'quvchi  saboq 

olgan,  ularning  30—35  foizi  kambag'allaming  farzandlari  bo‘lib, 

bepul  o'qitilardi.  Ular  o'quv  dasturlari,  qurollari  bilan  bepul 

ta ’minlangan.  Qolganlari  esa,  baholi  qudrat,  o‘qish  uchun  har 

oyda  50  tiyindan  bir  yarim  so'mgacha  pul  to'lagan.  Ba’zi  boy 

otalar  ikki  so'mdan  pul  berib  turgan.  Shuningdek,  bu  maktabga 

M unawar  qori  va  uning  safdoshlari  tashkil  etgan  «Ko‘mak» 

musulmon  xayriya  jamiyati  ham  har  oyda  50  so‘m  yordam 

ko'rsatgan1.

M unawar  qori  tashkil  etgan  umumiy  ta’lim  maktablarida 

ona  tili,  hisob,  shariat,  fors  va  rus  tillari,  ashula,  gimnastika 

kabi  o‘quv  predmetlaridan  mashg'ulotlar  olib  borilar  edi.  0 ‘quv 

darsliklari,  dasturlarini  uning  o‘zi  tuzgan  edi.  M unawar  qori 

oliy  ta’limni  ham  isloh  qilish  tarafdori  edi.  Madrasalarda  dunyoviy 

ta’lim  berilishini  istardi.  Shuning  uchun  zamonaviy  ziyolilarni 

tarbiyalashga,  yoshlami  xorijiy  mamlakat  oliy  o‘quv  yurtlarida 

o'qitishga  e’tibomi  qaratdi.

Jadidizm  namoyandalari,  xususan,  M unaw ar  qori  jamiyatni 

insonparvarlashtirish,  ayniqsa,  fuqarolami  milliy  mustaqillik  hara- 

katiga  to'la  safarbar  etmoq,  aholi  turli  tabaqalari,  qatlamlari 

madaniy-ma’naviy  ehtiyojlarini  to ‘laroq  qondirmoq  uchun  ular-