O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1 

Ibn  al-Arabiy.  Fukus  al-hikam.  («Hikmatlar  javohiroti»).  Bayrut,  1980,  63- 

bet  (arab  tilida).

216

---

va  asosi  —  inson  haqiqatda,  olam  ruhi,  olam  esa  uning  jasadi, 

ya’ni  insonsiz  olam  jonsiz  vujud.  Shunday  qilib,  inson  butun 

borliqdan  olingan  mukammal  andozadir.

Muhyiddin  Arabiyning  e’tirof  etishicha,  inson  qiyofasida 

olamdagi  barcha  mavjudotlarning  ifodasini  ko'rish  mumkin. 

Chunki  «u  o'zida  butun  olam  borlig‘ining  mohiyatini  birlashti- 

radi»1.  Shuningdek,  inson  olamning  bir  bo'lagi,  ya’ni  o'ziga 

xos  mikrokosmdir.  Inson  yuragi  esa  ilohiylikning  «omborxona- 

sidir»,  uni  ilohiy  nur  hamisha  nurafshon  qilib  turadi.  Inson 

qalbi  bamisoli  oynaga  o ‘xshaydi.  Lekin  kimki  o‘sha  oynada 

Xudoning  chehrasini  aynan  ko‘rishni  istasa,  u  o‘zini  o‘zi  ta- 

kom illashtirishi  va  o ‘zini  o ‘zi  bilishi,  shunga  muvofiq 

«o‘rmalamog‘i»  darkor.  Chunki  insonning  o‘zini  o‘zi  bilishi 

Xudoni  bilishga  ham  madad  beradi2.

Muhyiddin  Arabiyning  yuqorida  qayd  etilgan  fikr-muloha- 

zalari,  shubhasiz,  tasaw uf  nazariyasining  poydevori  bo‘lib  xiz­

mat  qildi.