N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi



Download 8,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet77/154
Sana14.07.2022
Hajmi8,64 Mb.
#795254
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   154
Bog'liq
pedagogik mahorat yuz-1

muammoli vaziyat 
ularda 
m a’lum xissiy hozirlikni vujudga keltiradi. Mustaqil amalga oshirilgan bilish 
jarayonidan, kashfiyotlardan qoniqish hosil qiladi. Xayratga tushish, tushkunlik 
yoki shodlik hissiyotlari muammoli vaziyatni to ‘g‘ri tashkil qilish belgilari 
bo‘lib xizmat qiladi. M a’lumki, yuqori ko‘tarinkilik bilim lam i samarali 
o‘zlashtirish, haqiqatni qidirish va unga erishishning muhim omili hisoblanadi.
M uam m oning murakkabligi, talabalaming bilim saviyasi va malakasi, 
ulaming ijodiy faoliyati ko‘nikmalari, didaktik maqsadga yo‘nalganligiga qarab 
muammoli o ‘qitishda talaba va o ‘qituvchi o ‘zaro munosabatlarining turli 
variantlari b o ‘lishi mumkin, ya’ni 
muammolilikning turli sathlari 
am alda 
bo‘lishi mumkin.
Pedagogikaga oid adabiyotlarda asosan muammolilikning uch sathi haqida 
fikr yuritiladi:
Birinchi sathda 
o‘qituvchi o ‘zi muammoni qo‘yadi, uni shakllantiradi 
va talabalarni mustaqil ravishda uning yechilish yo‘lini qidirishga yo‘naltiradi.
Ikkinchi sathda 
o‘qituvchi faqat muammoli vaziyatni vujudga keltiradi, 
talabalar esa muammoni mustaqil shakllantiradilar va yechadilar.
Uchinchi sath 
— oliy sath bo‘lib, unda o ‘qituvchi shunday qoidani 
ko‘zda tutadi: muayyan muammoni ko‘rsatib bermaydi, balki unga talabalarni 
«ro‘baro‘» qiladi hamda ulami mustaqil ijodiy faoliyatga yo‘naltiradi, ulam i 
boshqaradi va natijani baholaydi. Talabalar esa m uam m oni m ustaqil 
anglaydilar, uni shakllantiradilar, uning yechilish usullarini tadqiq qiladilar.
0 ‘quv m uam m osining 
q o ‘yilish 
jarayonini osonlashtirish u ch u n
muayyan tartibga rioya qilish lozim b o ‘ladi. yechilish lozim b o ‘lgan ham da 
yangi tushunchalar bilan bevosita bog‘liq bo ‘lgan aw algi o ‘zlashtirilgan
77


bilim lar doirasini faollashtirm asdan turib, m uam m oni q o ‘yib b o ‘lmaydi. 
M uam m oli vazifalam i tashkil qilishdan oldin talabalarning sabab-oqibat 
aloqalarini o ‘rn a ta olish usullarini egallaganligiga ishonch hosil qilish, 
talabalarning m uam m oli vaziyatni tahlil qila olish darajasini o ‘rganish shartdir. 
Shuningdek, o ‘qituvchi talabalar e ’tiboriga faqat ular u ch u n qulay b o ‘lgan 
m uam m olam i q o ‘ymasligi ham m um kin. Shu bilan biigalikda m uam m oning 
yechilishi uni to ‘g‘ri qo ‘ya bilishga ko‘p jihatdan bog‘liq ekanligini unutmaslik 
zarur.
Bu qoidalarni am alga oshirish, a w a lo o ‘quv m aterialining m azm un 
xususiyati bilan bog‘liqdir. Uning tarkibi va tuzilmasiga qator talablam i qo‘yish 
m um kin.
0 ‘quv mate'riali quyidagi m azm unni qam rab oladi:
• 
yangilik unsurlari (yangi tushunchalar, yangi belgilar, xususiyatlar,
n o m a ’lum tushunchalam ingjihatlari, yangi aloqalar, harakatlanishning yangi
usullari);
• 
fa k tla r, bilish vazifalari va m asalalari, ziddiyatlari ko'rinishidagi
m ateriallam i qam rab olgan т а \lum va yangi bilim (frtasidagi ziddiyat;
• um um pedagogik va d id a ktik tam oyillarni hisobga olgan pedagogik
nazariyaning m etodologik asoslari m aterialini m antiqqa m uvofiq bayon qilish.
Shuni ta ’kidlash lozim ki, o ‘qitish jarayoni faqat «m uam m oli» yoki 
«nom uam m oli» m etodlar yordam idagina am alga oshm aydi, balki uning 
sam arali borishi u ch u n xilm a xil m eto d lam i qo‘llash m aqsadga muvofiqdir. 
0 ‘qituvchi m ashg‘ulotning m aqsadi, o ‘quv m ateriallarining m azm unini 
to ‘plash, auditoriyada qatnashgan talabalarning xarakteri, ulaming tayyorgarlik 
darajasini hisobga olgan holda ulam i tinglash ham da birini ikkinchisi bilan 
b o g ‘la sh n i am alg a o sh irad i. S h u n d a g in a o ‘quv ja ra y o n in in g y u q o ri 
s a m a ra d o rlig i t a ’m in la n a d i. S h u n in g d e k , m u a m m o li o ‘q itis h n in g
sam aradorligi k o ‘p jihatlardan talabalarning ijodiy faoliyatiga, m uam m oni 
ifodalash va yechishga b o ‘lgan tayyorgarligiga bog‘liq b o ‘ladi. U lam i ijodiy 
faoliyatga jalb qilishda m uam m oli boshlash bayonidan asta-sekin tadqiqot 
ishlarigacha o ‘tish tavsiya etiladi. Shuningdek, m uam m oli o ‘qitishning barcha 
m etodlari zanjirida asta-sekin oddiydan murakkabga o ‘tish kerak b o ‘ladi.
Pedagogikaga oid adabiyotlarda talabalarning ijodiy faoliyati reproduktiv, 
qayta ishlab chiqish metodlarini shakllantirmasdan aw al amalda bo ‘la olmasligi 
t a ’k id la n a d i. A g ar 
o ‘rg a n ila y o tg a n k u rsn in g (b o ‘lim , m a v zu n in g ) 
mohiyatini, ulardan foydalanishnhig zarur m etodik materiallari va qoidalarini 
talabalar bilm asa va anglam asa, o ‘qituvchi ulam ing ijodiy faoliyatini tashkil 
eta olmaydi.
D em ak, m uam m oli o ‘qitish yetarli darajada sam arali b o ‘lishi u ch u n u 
yaxlit o ‘quv-tarbiya jarayonining uzviy qism i b o ‘lishi kerak.
M uam m oli leksiyalar o ‘tkazish jarayonida talabalarda ijodiy faoliyatga 
za ru r b o ‘lgan m otivlar, q im m atli y o ‘l- y o ‘riq lar va y o ‘lla n m a la m in g
78


shakllanganligi m uhim o ‘rin egallaydi.
T a ’kidalash joizki, o ‘quv faoliyati m otivlarining doirasi ju d a k o ‘p 
inotivlar yig‘indisi b o ‘lsa-da, ulardan ikki guruhi belgilovchi hisoblanadi.

Download 8,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   154




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish