N. I. Jurayeva Muhammad al-Xorazmiy nomidagi tatu qarshi

3-rasm
3-rasmda laboratoriyada termoparani darajalash uchun mo’ljallangan qurilma sxemasi keltirilgan.
II. Ishni bajarish tartibi.

1. 
   3-rasmda ko’rsatilgan tajriba qurilmasining elektrosxemasi yig’ilgan sxemaning to’g’ri ekanligiga ishonch hosil qilingan, termoparalarning kavsharlangan uchlaridan biri ichida suv yoki muz bo’lgan idishga tushiriladi, ikkinchi uchi esa qizdiriladigan suyuqlik ichiga tushiriladi.
   
2. 
   Boshlang’ich holda idishlar ichida suyuqliklarning temperaturasi bir hil bo’lganligi uchun T=0 va demak, =0 bo’ladi.
   
3. 
   Galvonometr strelkasi aniq nolga keltirilgan, muz yoki suvning temperaturasi tajriba davomida o’zgarmas saqlanadi.
   
4. 
   Termostardagi yoki ikkinchi idishdagi suyuqlik juda sekinlik bilan isitiladi va T₁=0 momentdan boshlab, C temperaturadan boshlab har 10 ^oC dan to 100^oC temperaturagacha mos kelgan galvonometrning ko’rsatishi yozib olinadi
   
5. 
   Isitgich tok manbaidan uzilib, suvning asta-sekin sovitishga imkon beriladi va 4- punktdagi ohirgi qiymatdan temperaturaning pasayishi tomonga qarab ularga mos kelgan galvonometrning ko’rsatishlari yozib boriladi.
   
6. 
   Millimetrli qog’ozga avval 4-punkt, keyin 5-punkt asosida _T ning ga bog’lanish grafigi _T=f ( ) chiziladi.
   
7. 
   Qiymatlardan foydalanib, termoparaning solishtirma termoelektr yurituvchi kuchi C_i ning qiymati (3) formula asoosida hisoblanadi va uning o’rtacha qiymati topiladi.
   
8. 
   Tajriba payitida qilingan hatoliklar: absoluyt hatolik o’rtacha absoluyt hatolik va o’lchashning nisbiy hatoligi ^. 100% hisoblanadi.
   

Savol va topshiriqlar.

1. 
   Metallardagi kontakt potensillar farqini tushuntiring.
   
2. 
   Termoelektr yurituvchi kuch nima? U qanday aniqlanadi?
   
3. 
   Termopara nima? Termobatareya-chi? ular qayerda ishlatiladi?
   
4. 
   Termoparaning solishtirma termoelektr yurituvchi kuchi deb, nimaga aytila