N. I. Jurayeva Muhammad al-Xorazmiy nomidagi tatu qarshi

STEFAN-BOLTSMAN VA PLANK DOIMIYLARINI ANIQLASH


Kerakli asbob va materiallar.
1. Optik pirometr. 2. Sirti oksidlangan nikel plastinka. 3. Ampermetr. 4. Voltmetr. 5. Reostat. 6. Mikrometr. 7. Tok manbai. 8. Kalitlar.
Ishning maqsadi:
Temperaturali nurlanish hodisasiga asoslangan optik pirometrning tuzilishi va ishlash prinsipi bilan tanishish, uning yordamida nurlanuvchi jism absolyut temperaturasini o‘lchab, Stefan-Boltsman doimiysini aniqlashdan iborat.
Bu ishda absolyut qora jismning integral nurlanish qobiliyati r ni va absolyut temperaturasi T ni tajribada o‘lchab, Stefan-Boltsman qonunini ifodalaydigan (18) formuladan foydalanib r_t ning qiymati topiladi.
r_t=Т⁴
Shu maqsadda 3-rasmda tasvirlangan chizma bo‘yicha zanjir tuziladi.

Bu jism, sirti oksidlangan nikel (Ni) plastinka bo‘lib, uning nurlanishi absolyut qora jismnikiga yaqindir.
Yupqa nikel (Ni) plastinkasi tok transformatoriga ulangan bo‘lib, transformatorning F.I.K. =1 bo‘lganligi uchun, plastinkaning nurlanish quvvati
N=IU . (20)
Bundagi I va U lar ampermetr hamda volmetrning ko‘rsatishidan olinadi. U vaqtda tasmaning birlik yuzasidan vaqt birligi ichida sochilgan nurlanish energiyasi, ya`ni plastinkaning integral nurlanish qobiliyati quyidagiga tengdir:


Ishni bajarish tartibi


1. STEFAN-BOLTSMAN DOIMIYSINI ANIQLASH
1. Nikel plastinkaning berilgan qoralik koeffitsiyenti (T) ni, xonaning harorati To ni va plastinkaning eni "a" ni, uzunligi "b" ni o‘lchab, ularning qiymatlari 1-hisoblash jadvaliga kiritiladi.
2. 3-rasmda keltirilgan ish chizmasi bo‘yicha elektr zanjir tuziladi.
3. Optik pirometr (O.P.) cho‘q‘langan nikel plastinkaning temperaturasini o‘lchashga tayyorlab qo‘yiladi.
4. Elektr zanjir chizmasi tekshirilgandan keyin, K kalit ulanadi va R reostat yordamida plastinkaga zarur bo‘lgan tok berilib, voltmetr va ampermetrning ko‘rsatishi qayd qilinib, ular 1-hisoblash jadvaliga yoziladi.
5. Cho‘q‘langan plastinkaning haroratini o‘lchash uchun optik pirometr (O.P.) lampa tolasining va plastinkaning nurlanish ravshanligi bir xil bo‘lganda, pirometrning ko‘rsatishi plastinkaning temperaturasi bilan bir xil bo‘lib, uning qiymati ham 1-hisoblash jadvaliga kiritiladi.
6. O‘lchab olingan kattaliklardan foydalanib, har bir T, U, I lar uchun (24) formuladan Stefan-Boltsman doimiysi  ning qiymati hisoblanib, uning o‘rtacha qiymati topiladi va 1-hisoblash jadvaliga kiritiladi.
7. O‘lchashda qo‘yilgan absolyut  hamda nisbiy  % hatoliklar hisoblab chiqiladi, ular 1-jadvalga yoziladi.