Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

takfir val-hijra
deyiladi. Aynan mana shu so‘zlar zamonaviy arab 
dunyosida vujudga kelgan diniy ekstremistlarning shioriga aylandi: 20-asrning 70-
yillarida 
Takfir val-hijra
guruhiga misrlik Shukri Mustafo rahbarlik qilgan edi. Shukri 
Mustafo, xuddi kutilganiday, muhojirlarning ikkinchi avlodiga mansub edi. U Misrdagi 
yetakchi diniy harakat bo‘lmish "Musulmonlar birodarligi" ta'limotiga boshi bilan 
sho‘ng‘ib ketdi. Birodarlikning zo‘ravonlikka yo‘l qo‘ymasligi rejimning kuchaya borishi va 
qatag‘on qilishi natijasida obro‘sizlanib qolganga o‘xshar edi. Shukri Mustafo shundan 
so‘ng o‘z fraktsiyasini tuzadi. 1978 yili Misrning yetakchi diniy mutafakkiri shayx az-
Dahabiyni qo‘lga olib, o‘ldirgandan so‘ng mazkur fraktsiyaning nomi mashhur bo‘lib 
ketadi. Uning taqvodorligi va siyosiy zo‘ravonlikni inkor qilishi Shukri Mustafoning 
nazdida, o‘zini sotqin deb e'lon qilish uchun yetarliday edi.
Arab dunyosining hurmatli kishilaridan biri bo‘lgan Shayx al-Dahabiyning o‘ldirilishi yangi 
xorijiylik eksklyuzivizmi (biror kishi yoki guruhning o‘zini boshqalardan ustun qo‘yishi)da 
mavjud bo‘lgan xavfni diniy arboblar boshiga balo qilib qo‘ydi. An'anaviy islom hech 
qachon, xususan, 11-asrda yashagan G'azzoliy zamonidan boshlab, musulmonlarni 
la'natlashga ijozat berishni istamagan. Rasululloh bir hadisda bunday degan edilar: 
"Biror kishi o‘z birodariga: "Sen kofirsan", deb aytsa, ulardan biri, albatta, shu nomga 
loyiq bo‘ladi". Xorijiylik harakatining ko‘ngli mana shu masalada sust ketadi hamda 
barcha musulmonlarga, avliyolarga va gunohkorlarga birday haddan ziyod og‘ir talablar 
qo‘yishi bilan ommaviy tartibsizliklarni keltirib chiqaradi, o‘lim azoblariga har kim ham 
dosh bera olmaydi. Biroq sunniy musulmonchiligi bunday ekstsentrik (g‘ayrimantiqiy) 
dindorlarga nisbatan ularning g‘ayritabiiy yoki sektantlarga xos tushunchalari davlatning 
xavfsizligiga tahdid solmagan paytlarda murosa ko‘zi bilan qarab keldi. Islom tarixida 
odamlarni murtadligi uchun sud qilish hollari kam uchraydi.
Ammo darg‘azab yosh vahhobiy qavmlarning bunday kazuistika
[507]
uchun vaqti yo‘q 
edi. Bu, ularning nazarida, indifferentizm edi. O'rta asrlardagi muqaddas bitiklarda qayd 
etilmagan 
mavlud
singari marosimlar g‘ayridiniy, ularning qarashlariga qo‘shilmaganlar 
gunohkor va murtad deb e'lon qilindi. Din ruknlarini bajarishdagi yalqovlik undan chiqish 
bilan barobar edi; binobarin, Saudiya Arabistonining vahhobiy muftisi Abdulaziz bin Baz 
(besh vaqt) namoz o‘qimagan kishini kofir deb hisoblaydi.
Bunday ekstremizm (jamiyatni) bo‘lib tashlaydi va o‘zidan-da keskinroq ekstremizmni 
keltirib chiqaradi. Yaqinda Sudanda buni tasdiqlaydigan bir voqea ro‘y berdi. Bu yerda 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter