Maxsus pedagogika

Axloqiy tarbiyani amalga oshirish ma’lum usullar
orqali belgilanadi. 
Axloqiy tarbiyaning usullari deganda pedagogik 
faoliyatning usul va yo‘nalishlari tushuniladi. Bular orqali bolalarda axloq 
tushunchalari va xulq-atvorlarini shakllantirish, ularning axloqiy his- 
tuyg‘ularini uyg‘otish va rivojlantirish yollarini tushunarniz. U yoki bu 
usulning qo ‘llanilishi muayyan sharoitga, ayrim shaxs yoki jam oaning
143

---

xususiyati va hokazolarga bog‘liq bo‘ladi. 0 ‘qituvchi va tarbiyachilar 
o ‘quvchilarda tarbiyalanayotgan asosiy sifatlarning xarakteriga, ularning 
yoshi va individual xususiyatlariga qarab har xil usul va yo‘llardan o ‘z 
o ‘rnida ustalik bilan foydalangandagina tarbiyaning natijasi kutilgandck 
bo lishi mumkin.
Tarbiya mohiyatini tushunishga muvofiq bu umumiy usullami ikki asosiy 
guruhga bo‘lish mumkin:
1. Ijtimoiy-axloqiy tarbiyani tarkib toptirish usullari — o ‘rgatish va 
m ash q q ild iris h , n a m u n a k o ‘rsa tish , o ‘yin, to p s h iriq la r b e rish , 
musobaqalar o ‘tkazish.
2. Axloqiy ongni tarkib toptirish — suhbatlar, m unozaralar, badiiy 
asarlar va kinofilmlarni muhokama qilish.
Shularning ayrimlari haqida to‘xtalib o ‘tamiz.
Mashq qildirish. 
Axloqiy xulq-atvor odatlarini tarbiyalashda yetakchi 
usul m ashq qildirish hisoblanadi. M ashq q ildirishning y ord am ch i 
maktablarda quyidagi yo‘llaridan: talabnoma — kattalar bilan uchrashganda 
salomlashish, tramvay, trolleybus, avtobuslarda kattalarga joy berish, xonaga 
kattalar kirganda o ‘rnidan turish, xonadan chiqayotganda yo‘l berish kabi 
usullardan foydalanish yaxshi natija beradi.
Aqli zaif bolalar, ayniqsa, 
ishonish talabi 
shaklida berilgan talablarni 
bajonudil bajaradilar: «M en ishonam anki, sen boshqa hech qachon 
o ‘rtoqlaringni aldamaysan, sen yaxshi, to‘g‘ri bolasan».
Yordamchi maktablarda agar o ‘quvchi ozgina bo‘lsa-da muvaffaqiyat 
qozonsa, m a’qullash talabi shaklidan foydalanish kerak: «Berilgan vazifani 
o ‘z vaqtida bajarding».